Φοίβος Δεληβοριάς: Η δική μου αντίληψη για την ομορφιά δεν επιβεβαιώνεται στη ζωή

Ένα πλάσμα μαγικό.
Μπορεί να γίνει αόρατος άνθρωπος ή καθρέφτης που σπάει, τον λένε Φώτη ή Διονύσιο, αγαπάει την Έλσα ή την Κική. Εθεάθη στο Κολωνάκι και στο Θησείο, αλλά υπάρχει η φήμη ότι τον τελευταίο καιρό κυκλοφορεί χαρούμενος στα στενά της Καλλιθέας.

Ο αγαπημένος τραγουδοποιός, Φοίβος Δεληβοριάς, ολοκλήρωσε τον καινούργιο του δίσκο που περιμέναμε με τόση ανυπομονησία. Λίγο πριν από τη συναυλία του το Σάββατο 28/11 στο Gagarin όπου θα γίνει η σχετική παρουσίαση και το μεγάλο πάρτυ, τον συναντήσαμε κάπου στα Εξάρχεια και μιλήσαμε για την ομορφιά, την προσφυγιά, την τέχνη, τη θρησκεία και τη νέα "Καλλιθέα". Πέρα από αξιόλογος καλλιτέχνης είναι και ξεχωριστός άνθρωπος, με ενδιαφέρουσα προσωπικότητα, χιούμορ, σοβαρότητα και άποψη.

Μόλις κυκλοφόρησε ο 7ος (μπορεί να θεωρηθεί και 8ος) δίσκος σου με τίτλο «Καλλιθέα». Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένας ύμνος στη νοσταλγία ή ως το απόσταγμα μιας παρελθούσα εποχής;Για εμένα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί καλύτερα ως ένας δίσκος για τη Μνήμη, όχι για τη νοσταλγία ακριβώς. Περιέχει και τη νοσταλγία αλλά ως μια μορφή μνήμης κι αυτή, γιατί η μνήμη είναι πολυδιάστατη και υπάρχουν πολλά είδη: η συλλογική, η ατομική-υπαρξιακή, η πολύ σκληρή και δυσάρεστη, η πάρα πολύ φωτεινή, η νοσταλγία που είναι ένας του παρελθόντος, η μνήμη που θα έχει το δικό σου παιδί από εσένα. Όλα αυτά τα θέματα με απασχολούσαν σε ένα-ένα κομμάτι. Ειδικά όταν βγήκαν τα πρώτα 3-4 τραγούδια, τα οποία βγήκαν πολύ αυθόρμητα και αυθαίρετα, κατάλαβα ότι θα μιλάει για τη μνήμη όλος ο δίσκος. Κι έτσι, άρχισα μετά να κυνηγάω και τα άλλα είδη. Ήθελα να γράψω για την ερωτική μνήμη και έγραψα το «Πού να είσαι τώρα εσύ», έπειτα ήθελα κάτι για το μέλλον και το πώς θα με θυμάται η κόρη μου κι έγραψα «Το κουνελάκι». Επίσης, ο «Διονύσιος Φοίβος» -που είναι και το όνομα με το οποίο με βάφτισαν- είναι ένα κομμάτι που μιλάει για την αρχαιοελληνική μνήμη την οποία κουβαλάμε, είτε τυραννικά είτε απελευθερωτικά, όλοι μέσα μας. Ο «Μπάσταρδος γιος» δεν είναι νοσταλγικό αλλά μιλάει για τη νοσταλγία και τον ονόμαζα στην αρχή «Τηλεμάχεια» από την πρώτη ραψωδία της Οδύσσειας, γιατί σκεφτόμουν πως η δική μου η γενιά είναι ένας Τηλέμαχος. Μεγαλώνεις σε ένα μέρος διεφθαρμένο που το λυμαίνονται οι μνηστήρες κι όλοι σου λένε πως ο πατέρας σου είναι νεκρός. Το ρεφραίν λέει ότι οι υπόγειες στοές ενώνουν όλα τα πράγματα που υπήρξανε με όλα αυτά που θα υπάρξουν.

Ποιες διαφορές εντοπίζεις εσύ σε σχέση με τους προηγούμενους δίσκους σου; Είσαι της άποψης πως κάθε επόμενη δουλειά είναι και πιο ώριμη;Στους τελευταίους δύο δίσκους έκανα μια τέτοια δουλειά στην οποία δεν θα πέταγα τίποτα. Δηλαδή, η μουσική, η παραγωγή και ο στίχος είναι πράγματα που με εκφράζουν 100%. Σε πιο παλιούς καμιά φορά, επειδή δεν ήξερα πώς να το χειριστώ το πράγμα και στην ηχογράφηση αλλά και στο στιχουργικό, υπάρχουν τραγούδια που σκέφτομαι πως δεν θα τα έβαζα τώρα στο δίσκο. Φυσικά υπάρχουν και πολλά που μ’ αρέσουν όπως ήταν και στα οποία δεν θα άλλαζα ούτε λέξη , ούτε νότα.

Ένα από τα νέα τραγούδια σου ονομάζεται «Ξένος». Εσύ βιώνεις αυτό το συναίσθημα, είτε στην πόλη σου είτε ανάμεσα σε ανθρώπους;Ναι και νομίζω ότι όλοι το βιώνουμε. Πιστεύω πως αυτή η δεκαετία του ’10, είναι σε ολόκληρο τον πλανήτη η δεκαετία του ξένου. Όλοι ξεριζώνονται, πληθυσμοί φεύγουν από εκεί που ήταν και πάνε αλλού, ο δυτικός πολιτισμός δεν είναι πια ένας πολιτισμός ουμανισμού ο οποίος εξάγεται αλλά ένας πολιτισμός υπερσεκιούριτι και ελέγχου στον οποίον η εταιρική λογική των conglomerates έχει αποκλείσει κάθε άλλου είδους δραστηριότητα και από την άλλη όλος ο ανατολίτικος πολιτισμός είναι στα όπλα. Βλέπεις ότι όλοι οι παραδοσιακοί πολιτισμοί προτιμούν να πεθάνουν ή να σκοτώσουν, αντί να αποκοπούν από αυτό που έχουν στο μυαλό τους για την παράδοση. Πάρα πολλοί άνθρωποι μέσα στη Δύση είναι θύματα του εταιρικού συγκεντρωτσμού και πάρα πολλοί άνθρωποι στην Ανατολή είναι θύματα  των ισλαμοφασιστών. Όλο αυτό αντιμετωπίζεται με συνεχείς μεταναστεύσεις ή με συνεχείς κατακρημνίσεις των πατρίδων που ζούμε. Τα μέρη μας, τα σπίτια μας, οι πολιτισμοί μας δεν είναι πια οι ίδιοι. Επομένως, η λέξη «Ξένος» αφορά πια τον κάθε άνθρωπο ακόμα κι αν είναι κλεισμένος στο σπίτι του και δεν το κούνησε ρούπι. Αισθάνεται ότι δεν ζει στο ίδιο μέρος και ότι όλες οι σταθερές οι οποίες δημιούργησε δεν κρατιούνται πια ζωντανές , οπότε έχει μια αγωνία να δει πού θα οδηγηθεί το πράγμα.

Με βάση αυτά, πώς βλέπεις τη Γαλλία των ημερών ετούτων;

Η Γαλλία τώρα θα δείξει τα «κότσια» της, αν πραγματικά ήταν το ουσιαστικό κέντρο του διαφωτισμού κι αν μπορεί πραγματικά να αντιμετωπίσει όλο αυτό το φαινόμενο. Αντίστοιχα και η Ανατολή θα δείξει ποια είναι τα δικά της κότσια για να απομονώσει τις ισλαμοφασιστικές πλευρές της. Εγώ φαντάζομαι μία νέα ευρασιατική δημοκρατία όπου και οι πρόσφυγες και οι ουμανιστές της Ευρώπης θα δημιουργήσουν κάτι άλλο.

Οι στίχοι των τραγουδιών σου είναι σε άμεση επαφή με την πραγματικότητα. Είναι ένας τρόπος να ξορκίσεις την πεζότητά της ή πιστεύεις ότι η μαγεία κρύβεται στον ρεαλισμό;

Η μαγεία κρύβεται στα στοιχεία της πραγματικότητας τα οποία ξεφεύγουν λίγο από τον ρεαλισμό. Δεν πιστεύω ούτε στον νατουραλισμό, στην πιο περιγραφική εκδοχή της πραγματικότητας, αλλά ούτε και στο όλα να είναι ρομαντισμός και υπερβατικότητα. Ακόμη και η στιγμή που βρισκόμαστε τώρα εμείς εδώ έχει κάποια στοιχεία που είναι υπερβατικά, παρόλο που είναι μια απόλυτα πραγματική στιγμή. Αν εγώ, όμως, θελήσω το βράδυ να την περιγράψω σε ένα τραγούδι υπάρχει κάτι στα βλέμματά μας, κάτι στον τρόπο που είμαστε ντυμένοι, κάτι στον τρόπο που τα πράγματα είναι τοποθετημένα στο τραπέζι, που δεν είναι μόνο της ζωής και του νατουραλισμού. Τα τραγούδια μου παρατηρούν ακριβώς αυτό. Αλλά για να το πω πρέπει πρώτα να στήσω ένα απόλυτα ρεαλιστικό σκηνικό για να το υπερβώ.

Η μουσική σου πορεία ξεκίνησε υπέροχα με τον Μάνο Χατζιδάκι. Ποιο θα ήταν για σένα το ιδανικό τέλος;

Η αλήθεια είναι ότι όταν με ρωτάει κανείς για οτιδήποτε μελλοντικό δυσκολεύομαι ιδιαίτερα, γιατί δεν μου αρέσει να έχω σχέδια πολύ διαφορετικά παρά μέχρι το επόμενο τραγούδι. Αλλά θα μου άρεσε πάρα πολύ να κάνω ένα δικό μου πολύ μεγάλο μουσικό θεατρικό έργο, μια δική μου «Οδό Ονείρων» του μέλλοντος. Μπορεί να μην είναι η τελευταία πράξη, αλλά ένα σπίτι στο οποίο θα ήθελα να καταλήξω καλλιτεχνικά, ένα σπίτι γεμάτο με ηθοποιούς, μουσικούς, χορευτές και χορεύτριες, κωμικούς. Να ανεβάζουμε όλοι μαζί ένα θέαμα και το οποίο να είναι παράλληλα ένα είδος καταφυγίου. Να είναι κάπου στο κέντρο της πόλης, ίσως σε ένα υπόγειο, και να ξέρεις πως θα πας απ’ τις 7 το απόγευμα μέχρι τη 1 το βράδυ και θα δεις άπειρα πράγματα, κάτι σαν ένα υπερεκτεταμένο καμπαρέ. Είναι κάτι που το ονειρεύομαι πάρα πολύ και θα ήθελα εκεί να δουλεύω, εκεί να ζω.

Θα θέλαμε να μας πεις το τραγούδι με την πιο παράξενη-περίεργη ιστορία που έχει γεννήτορα.Κάτι πολύ παράξενο και υπερβατικό μου συνέβη όταν έγραφα το «Ερημιά στην Καλλιθέα». Στο παλιό μου πατρικό όπου πήγα και έγραψα το τραγούδι, άκουγα πάρα πολύ έντονα ήχους πουλιών μέσα στο σπίτι. Πράγματι η γιαγιά μου είχε πάρα πολλά πτηνά τη δεκαετία του ’80. Τα άκουγα, λοιπόν, και ήμουν πάρα πολύ χαρούμενος, ένιωθα πολύ ωραία που η γιαγιά μου είχε ακόμα τα πουλάκια και μπορούσαν να μου εμπνεύσουν κάτι μέσα σε αυτό το σεληνιακό τοπίο που έχει γίνει η Καλλιθέα το κατεστραμμένο. Γι’ αυτό έχω βάλει και πάρα πολλά πουλιά μέσα στο τραγούδι: ο παπαγάλος, τα περιστέρια, το αηδόνι. Τελειώνοντάς το, χτυπάω το κουδούνι της γιαγιάς μου καθώς είχα να τη δω καιρό, και τη ρωτάω που είναι τα πουλάκια που μου είχαν φάει τα αυτιά όλο το απόγευμα. Και μου λέει μα δεν έχω πια πουλάκια, μόνο ένα κλουβί στο οποίο δεν κελαηδάνε! Πράγματι, τις επόμενες μέρες που πήγαινα εκεί για να γράψω δεν ξανάκουσα ποτέ πουλιά και σκέφτηκα ότι ήταν τόσο έντονη η αυθυποβολή η δική μου εκείνη τη στιγμή να ανασύρω κάτι από τα παιδικά μου χρόνια στο τραγούδι αυτό, που είχα πειστεί πως άκουγα τους ήχους των πουλιών πραγματικά. Αυτό σίγουρα θα το θυμάμαι, δεν μου έχει ξανασυμβεί κάτι παρόμοιο!

Ανάμεσα στη θρησκεία και στη λογική, πού βρίσκει τη θέση της η τέχνη;

Η τέχνη είναι στο μέσο ακριβώς των πραγμάτων. Ένα στοιχείο της πραγματικότητας το οποίο δεν εξηγείται παρά με υπερβατικό τρόπο. Η τέχνη όπως την αντιλαμβανόμαστε τώρα (το θέατρο, τα τραγούδια κλπ) είναι μια εκκοσμίκευση ενός θρησκευτικού δρωμένου. Για παράδειγμα, θεατρικές παραστάσεις κατά τον Μεσαίωνα υπήρχαν στα λεγόμενα μυστήρια όπου αναπαρίσταναν τη Σταύρωση, τη Μεταμόρφωση κλπ. Αντίστοιχα, τη μουσική πήγαινε και την άκουγε ο κόσμος στις εκκλησίες ( ο Μπαχ που έγραφε για την εκκλησία της γειτονιάς του), ενώ το ίδιο συνέβαινε και στο Βυζάντιο. Οι τροβαδούροι και τα μετέπειτα κινήματα της τέχνη είναι εκκοσμικευμένες μορφές αυτού του παλιού θρησκευτικού πράγματος. Απλώς πια εμείς μιλάμε για τον έρωτα, για την πόλη και δεν γίνονται μέσα σε ναούς αλλά μέσα σε studio, σε προβάδικα , σε σπίτια. Είναι ένα ιδιωτικό θρησκευτικό γεγονός το να γράφεις ένα τραγούδι και δεν χρειάζεται καν να πιστεύεις για να το κάνεις αυτό. Πολλοί μεγάλοι δημιουργοί ήταν άθεοι , αλλά βλέπεις ότι το ρίγος αγγίζει το θρησκευτικό.

«Θέλω να σε ξεπεράσω, μα δε γίνεται», λέει ένας από τους πλέον γνωστούς σου στίχους. Εσύ τι δεν μπορείς να ξεπεράσεις και από τι είσαι εξαρτημένος;Δεν μπορώ να ξεπεράσω το ότι η δική μου αντίληψη για την ομορφιά δεν επιβεβαιώνεται στη ζωή. Όλοι έχουμε στο μυαλό μας μια χρυσή εικόνα για τον έρωτα ή για το πώς θα έπρεπε να είναι οι άνθρωποι και κάποιοι από εμάς έχουν μια ιδιαίτερη ευαισθησία στην ομορφιά ή την αλήθεια. Όταν είσαι τέτοιο άτομο, από την εφηβεία και μετά τραυματίζεσαι πολύ πιο εύκολα από τους άλλους. Η ζωή είναι γεμάτη ομορφιά και αλήθεια, αλλά η φυσική ροπή της πραγματικότητας είναι να πατάει τον πύργο στην άμμο που μόλις έφτιαξες ή να τσακίζει τη στιγμή που είσαι απόλυτα ειλικρινής. Κάθε έφηβος είναι απόλυτα σίγουρος για τον έρωτά του και γι’ αυτό λέει πάρα πολλές αλήθειες πολύ εύκολα και πολύ αγενώς στους άλλους. Γρήγορα καταλαβαίνει ότι δεν παίζεται έτσι το παιχνίδι κι ότι υπάρχει πάντα η κοινωνία ως πνευματικός μπάτσος. Αυτό το πράγμα από μικρός ήθελα να το ξεπεράσω, μα δεν γίνεται. Πάντως κάθε φορά που λέω συγκεκριμένα αυτό το τραγούδι σκέφτομαι χιλιάδες άλλα πράγματα, όπως τις επιδράσεις μου που ποτέ δεν μπορώ να τις ξεπεράσω. Ακούω ένα παλιό πανέμορφο τραγούδι το οποίο άκουσα μικρός και μου άλλαξε τη ζωή και πάντα γράφοντας ένα δικό μου τραγούδι θέλω να ξεπεράσω εκείνο, μα δεν γίνεται.

Πρώτη φορά αριστερά, τελικά, σημαίνει να διαδηλώνεις για κάτι που εσύ σκέφτεσαι να πράξεις; Ο ιστορικός του μέλλοντος, πιστεύεις, θα περιέγραφε την εποχή μας ως ένα σύγχρονο Μεσαίωνα;

Σίγουρα από τους Δίδυμους Πύργους και μετά ζούμε τη μετάβαση σε ένα νέο Μεσαίωνα σε όλα τα επίπεδα: στο εργασιακό, στην ελευθερία του λόγου, στα πνευματικά. Εμείς εδώ πέρα, δυστυχώς, προσπαθήσαμε στην ανάλυσή μας να λύσουμε το θέμα νοσταλγικά και όχι με εργαλεία του παρόντος. Με το που ξέσπασε η κρίση, την πρώτη φορά που κατέβηκε ο κόσμος στο Σύνταγμα, πήγα κι εγώ με μια προσδοκία ότι επιτέλους οι άνθρωποι μετά από την ύπνωση της φούσκας και μετά από τόσα χρόνια πνευματικής και ψυχικής αδράνειας θα μαζεύονταν, θα έβγαιναν λίγο έξω απ’ τα σπίτια, θα συζητούσαν για το τι έγινε. Τρόμαξα κατευθείαν με το που είδα τους μισούς να κρατάνε πλακάτ του Ανδρέα Παπανδρέου και τους άλλους μισούς του Αρχιεπίσκοπου Χριστόδουλου. Είδα ότι στην πραγματικότητα κανείς δεν υπερασπιζόταν ένα μέλλον καλύτερο από αυτά που είχαμε ζήσει, αλλά ο καθένας υπερασπιζόταν και ήταν έτοιμος να πλακωθεί στο ξύλο για το παρελθόν που εκείνος θεωρούσε καλύτερο. Δεν μιλήσαμε εξαρχής με όρους μέλλοντος γι’ αυτό και το «πρώτη φορά αριστερά» τέθηκε με ψεύτικους όρους. Δηλαδή, κάποιοι άνθρωποι λίγο δημαγωγικά χειρίστηκαν τη λέξη «αριστερά» που είχε μεγάλη φόρτιση σε πάρα πολύ κόσμο και προσπάθησαν να πείσουν ότι με αυτή τη λέξη μπορούμε να προχωρήσουμε. Το ίδιο είχε κάνει και το ΠΑΣΟΚ παλιά με τη λέξη σοσιαλισμός. Δεν είναι ότι κι εγώ μαζί με όλους τους ανθρώπους μέσα στη δίψα μου για κάτι καλύτερο δεν ήλπισα ότι πράγματι το παιχνίδι μπορεί από το 2010 και μετά να παιχτεί με εντιμότερους όρους. Δυστυχώς, όμως, δεν έγινε έτσι και δεν βλέπω κάποια πολιτική δύναμη που να μπορεί να στηρίξει αυτό το πράγμα. Όλες λίγο ή πολύ θέλουν να υπερασπιστούν ένα συγκεκριμένο συμφέρον και αυτό πρέπει να σταματήσει. Πρέπει να μιλήσουμε αμείλικτα με αλήθειες για το παρόν μας και για το τι μέλλον θέλουμε και όχι να τα κουκουλώνουμε με υποσχέσεις ή με τον κυνισμό μιας Επαγγελίας.

Η επιστήμη έχει αποδείξει ότι ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος με τρόπο τέτοιο βιολογικά, ώστε όσο μακρύτερα του σκάει μια βόμβα, τόσο λιγότερο να πονάει. Ωστόσο, στον αντίποδα, μοιάζει η ευαισθησία μας να βγαίνει με ημερομηνία λήξης. Πώς θα μπορούσαμε, πιστεύεις, να το αλλάξουμε αυτό σαν ένα δείγμα βήμα πολιτισμού και παρακαταθήκης στις γενιές που έρχονται;Χρησιμοποιώντας το Ίντερνετ πιο πνευματικά και πιο ουσιαστικά. Πιστεύω ότι η ζωή μετά το διαδίκτυο μας έχει προσφέρει ένα πολύ ωραίο πνευματικό όπλο το οποίο, όμως, επειδή είμαστε ανώριμοι ακόμα σε σχέση με αυτό, το χρησιμοποιούμε με τελείως λάθος τρόπο. Το χρησιμοποιούμε ως μια ευαισθησία που κρατάει ένα δευτερόλεπτο, όσο διαβάζουμε ένα post ή όσο προχωράνε πάρα πολύ γρήγορα στο timeline μας τα προβλήματα του κόσμου. Παρόλα αυτά, σ’ αυτά τα χρόνια ακριβώς είναι που έχουμε τη δυνατότητα να μελετήσουμε πραγματικά ένα ζήτημα ή μια πληγή του κόσμου και το ίντερνετ μας δίνει το όπλο σε όλα αυτά. Όταν σε ενδιαφέρει ένα θέμα μπορείς πάρα πολύ εύκολα να το μελετήσεις γιατί έχεις όλα τα στοιχεία, τις βιβλιοθήκες, τις πηγές μπροστά σου. Μπορείς να βρεις απαντήσεις αλλά και να δημιουργήσεις πράξεις αντίστασης από εκεί. Δεν είναι τυχαίο ότι τώρα σε όλο αυτό που γίνεται μία καθαρά μεταδιαδικτυακή συλλογικότητα είναι αυτή η οποία τα έχει βάλει και με το Πεντάγωνο και με τους Ισλαμοφασίστες. Δηλαδή, είναι η φωνή του ανθρώπου που λέει «Δεν αντέχω ούτε στη μία πλευρά, ούτε στην άλλην».

Τα τελευταία χρόνια σε απολαμβάνουμε σε μεγάλους κύκλους παραστάσεων που πάντα φέρουν κι έναν περίεργα όμορφο και ευφάνταστο τίτλο. Αυτή τη φορά η επερχόμενη εμφάνισή σου στο Gagarin δεν συνοδεύεται από κάποιο ανάλογο όνομα. Τι πρόκειται να συμβεί στις 28/11;

Καταρχάς, η Καλλιθέα θα καταλάβει τη Λιοσίων! Όχι μόνο όσοι αισθάνονται Καλλιθεάτες και κάτοικοι μιας συγκεκριμένης περιοχής, αλλά και όσοι αισθάνονται ότι μπορούν και δικαιούνται να δουν τη ζωή και την εποχή μέσα σε όρους καλής θέας, από ψηλά και με απόσταση, θα βρεθούν εκεί και θα παρτάρουμε. Στο πρώτο μέρος της συναυλίας εγώ θα παίξω και θα βυθιστώ στον ήχο και στις ιστορίες που γέννησαν τον συγκεκριμένο δίσκο και στο δεύτερο μέρος θα δημιουργήσω μια γιορτή μαζί με τη μπάντα μου, απ’ αυτές που ξέρουμε να δημιουργούμε όλο αυτό το διάστημα, η οποία θα ρωτάει τα ίδια πράγματα που ρωτάει κι αυτός ο δίσκος. Θα υπάρχει η ομορφιά της όρθιας συναυλίας και όχι της «τραπεζάτης», επομένως θα έχει και πιο πολύ χορό, ένταση και αυτοσχεδιασμό!

Θα θέλαμε να μας σχολιάσεις το εξής: «Αποστάσεις, ζουν ανάμεσά μας.»Μ’ αρέσει. Είναι τόσο όμορφα αφοριστική και ποιητικά λογοτεχνική που αν αρχίσω να την αναλύω θα γίνω σαν τους Φιλολόγους στα σχολεία που έκαναν ένα ωραίο ποίημα κομματάκια και στο τέλος δεν σου έμενε τίποτα! Αυτό ακριβώς είναι το πνευματικό ζήτημα του κόσμου. Αυτή τη στιγμή όλοι και πολύ γρήγορα πρέπει να καταλάβουμε ότι οι μικροί κόσμοι των εθνικών εγώ, των σεξουαλικών βεβαιοτήτων και όλων αυτών, δεν μπορούν να αντέξουν στο μέλλον ως μέτρα απόστασης. Δηλαδή, ό,τι με αποστασιοποιούσε και με έκανε να ζω γκετοποιημένος ως Έλληνας, ως straight, ως αστός ή ως οτιδήποτε, δεν αντέχει τη στιγμή που ο Τιτανικός ναυαγεί. Είτε καταργώ τις αποστάσεις και σώζω έναν ακόμα άνθρωπο , είτε διατηρώ την απόστασή μου και τα φράγκα μου και το σπίτι μου στο οποίο δεν έχει πέσει βόμβα και δυσκολεύω ή ταλαιπωρώ ακόμη περισσότερο τη ζωή σε εκείνον που καταστράφηκε.

πηγή