Μπορεί η κατάθλιψη να ρίξει ένα αεροπλάνο;

Μάιρα Ζαρέντη

Μετά από το δυστύχημα της καθόδου του Airbus στις Άλπεις και τα 150 θύματα μεταξύ των οποίων μαθητές και βρέφη , έχει αρχίσει η αγαπητή συνήθεια των κυρίαρχων Μ.Μ.Ε. να ανάγουν τη συμπεριφορά του συγκεκριμένου πιλότου σε ψυχολογικά αίτια τα οποία παρουσιάζονται να γνωρίζουν έξοχα.
Η πολύχρονη τάση της ψυχολογικοποίησης όπως την ονόμασε ο Στ. Παπαστάμου, τείνει να ερμηνεύει γεγονότα και καταστάσεις χρησιμοποιώντας ψυχολογικά αίτια τα οποία όμως ο κάθε τυχάρπαστος δημοσιογράφος τυχαίνει να γνωρίζει μονομερώς ή και καθόλου και κατ’ επέκταση να τα διαστρεβλώνει στο παραλήρημα της ανάγκης του να φαίνεται πεφωτισμένος.
Δεν είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε αυτή την τάση να λαμβάνει χώρα. Δεν είναι τυχαίο που στην Αμερική βρίσκονται όλοι οι μακελάρηδες που βγάζουν τα καλάσνικοφ και σκοτώνουν καθηγητές μαζί με συμφοιτητές τους. Στην Αμερική μαζεύονται όλοι οι «τρελοί». Και κάπως έτσι αναπαράγεται επιτυχώς το κοινωνικό στίγμα το οποίο ταυτίζει την οποιαδήποτε μορφή ψυχολογικής πάθησης με την εγκληματικότητα. Θες σχιζοφρένεια, θες μανιοκατάθλιψη, θες απλά κατάθλιψη, όλοι είναι ικανοί να σκοτώσουν. Και το χειρότερο; Κυκλοφορούν ανάμεσά μας…
Για να πάρουμε το θέμα από τα βασικά. Κάθε ψυχιατρική διαταραχή κλείνει μέσα της κάποια πιθανά συμπτώματα, τα οποία εμφανίζονται κατά πλειοψηφία και χρησιμοποιούνται από τους ψυχολόγους και ψυχιάτρους με τη μορφή ενός μέσου όρου καθαρά για να μπορούν να παρατηρηθούν και κατ’ επέκταση να θεραπευτούν. Η κατάθλιψη για παράδειγμα, όπως την αναφέρουν οι παντοδύναμοι δημοσιογράφοι του Mega και του Αnt1 , δε μπορεί να ρίξει αεροπλάνο. Μπορεί να ξεκινήσει από πολύ απλά στάδια στην ήπια μορφή της όπου το άτομο αδιαφορεί, δε μπορεί να αποτάξει τη θλίψη του και βυθίζεται σε ένα τόσο προσωπικό όσο και κοινωνικό κενό και από την άλλη δε βρίσκει νόημα να παλέψει. Ακόμα και στη βαριά μορφή της όμως, ποτέ των ποτών, ή τουλάχιστον σε σπάνιες περιπτώσεις δε μπορεί η κατάθλιψη να συνδεθεί με την εγκληματικότητα. Το άτομο όταν πάσχει από τη βαριά μορφή της, συνήθως δεν τρώει, δεν κοιμάται, δεν κάνει απολύτως τίποτα ούτε έχει την όρεξη να προσχεδιάζει για το μέλλον, πόσο μάλλον για το πώς θα ρίξει ένα ολόκληρο αεροπλάνο.
Ο στόχος του κειμένου δεν είναι να χαρακτηρίσουμε τον συγκεκριμένο πιλότο ως σχιζοφρενή ή ως παρανοϊκό, μετατοπίζοντας απλά την ταμπέλα του, καθώς αυτό είναι κάτι που μόνο ο προσωπικός του θεραπευτής θα μπορούσε να κάνει και σίγουρα δε θα διέρρεε στα πασίγνωστα μέσα λόγω του ιατρικού και ψυχολογικού απορρήτου. Οι εγκληματικοί ιδεασμοί πάντως σίγουρα δεν ταιριάζουν σε ένα άτομο που πάσχει από κατάθλιψη. Μπορεί να ταιριάζουν στα χιλιάδες υπόλοιπα σύνδρομα και παρακλάδια της κατάθλιψης, τα οποία είναι περιττό να αναφερθούν, αλλά σίγουρα όχι στην κατάθλιψη την ίδια.
Το ζήτημα όμως δεν είναι να κάνουμε μία ψυχολογική ανάλυση τέτοιου περιεχομένου, άλλωστε όπως θα ξέρετε βιβλία υπάρχουν άπειρα και σχολές το ίδιο. Το πραγματικό διακύβευμα είναι να σταματήσει η στοχοποίηση των ατόμων με κάποια ψυχολογική δυσλειτουργία από τα κυρίαρχα μέσα. Αν μπορούσε να γίνει κάποια έρευνα τώρα, θα μπορούσε να αποδείξει ίσως πως μετά τα πρόσφατα δημοσιεύματα, ο κόσμος ενδεχομένως να φοβόταν τον καταθλιπτικό δίπλα του, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που φοβόταν τον «Σχιζοφρενή με το πριόνι». Δηλαδή, όπως τείνει να αναπαράγει και η κυρίαρχη ψυχολογία, τον οποιοδήποτε. Τον συνάδελφο, το συμφοιτητή, τη μάνα και τον πατέρα του. Γιατί απλά πάσχει από κατάθλιψη ή σχιζοφρένεια.
Το μικρόβιο το ίδιο της ψυχικής διαταραχής το οποίο μπορεί να είναι και βιολογικό, και κοινωνικό και καθαρά περιβαλλοντικό δεν αρκεί για να ερμηνεύσεις ένα φαινόμενο. Γιατί θα μπορούσε να εμφανιστεί αλλά θα μπορούσε και να μην εκκληθεί ποτέ. Εκείνο το οποίο χρειάζεται να μελετηθεί είναι το ερέθισμα το οποίο κάνει μία προδιάθεση να εξωτερικευθεί και μάλιστα με έναν καταστρεπτικό και για τους άλλους τρόπο. Εκείνους του σημαντικούς Άλλους που μπορεί να υπονόμευσαν, να παραμέλησαν ή και να αδιαφόρησαν για τον θύτη. Και φυσικά αυτοί δεν ήταν τα αθώα θύματα τα οποία έτυχε δυστυχώς να πάρουν τη θέση των προβολών και των μετατοπίσεων που λαμβάνουν χώρα στο ψυχικό όργανο του πιλότου. Οι σημαντικοί Άλλοι ήταν στη ζωή του και είναι στη ζωή μας. Με τον εντοπισμό τους και την επεξεργασία της σχέσης μας μαζί τους μπορεί να ξεκινήσει μία αφετηρία πρόβλεψης της εγκληματικότητας η οποία μπορεί να ασκηθεί και από μη καταθλιπτικούς…. Αλλά που καιρός για ανάλυση;
 πηγή