29/9/08
Δίχως «βαριά σκιά», μισή γραφή!
Όταν το «Κυκλάμινο του βουνού» συνάντησε την Άλεφ
Είθισται σε μια συνέντευξη τον πρόλογο να τον κάνει αυτός που ρωτά, λόγω ιδιότητας όμως (δημοσιογράφος είμαι και φαίνομαι και μ’ αρέσει και απ’ αυτό ζω), αναλαμβάνω τον ρόλο. Έκπληκτη.
Για την Κατερίνα Σταματίου- Παπαθεοδώρου μου πρωτομίλησε ο Ρήντερ, δυο μιση χρόνια πριν. Είχε βγάλει ένα βιβλίο, μου είπε, ήταν μια αυθόρμητη, καλόκαρδη, αυθεντική, χειμαρρώδης, γενναιόδωρη και ξεχωριστή διαδικτυακή και λογοτεχνική φωνή.
Το βιβλίο της το παρήγγειλα, την διάβασα το ίδιο βράδυ: «Γράμμα στη μάννα με δύο νν». Έκανα το ελάχιστο. Με γέμισε λουλούδια από οθόνης και αγάπη. Αγάπη άδολη, καθαρή.
Την πρώτη φορά που συναντηθήκαμε, ήταν που να γελά ο κάθε πικραμένος! Παρουσίαζα το βιβλίο της Πέρσας Κουμούτση και ξαφνικά βλέπω μια συμπαθητική κοπέλα από το κοινό να μου κραδαίνει μια γλάστρα μπρος τα μάτια μου! «Μπα, συγγενής της Πέρσας», σκέφτηκα. Αλλά μπα, εμένα κοιτούσε, τίποτε αυτή! Δεν θα ξεχάσω ποτέ το χαρωπό βλέμμα της και την ελαφρώς απορημένη και επικριτική της φωνή:
«Καλά, τόσην ώρα σου κουνώ το κυκλάμινο μπρος θα μάτια σου, δε με κατάλαβες? Εγώ είμαι! Η Κατερίνα? Το Κυκλάμινο του βουνού?»
Αγκαλιαστήκαμε σα να την γνώριζα χρόνια. Την γνώριζα χρόνια, όπως γνωρίζει κανείς τους καρδιακούς φίλους κάποια στιγμή όταν τους συναντά.
Η παρέα μου, συγγραφείς και κριτικοί οι περισσότεροι, μετά την εκδήλωση έπαθαν πλάκα με την Κατερίνα. Θυμάμαι σαν τώρα τον Ζήρα (που τότε τον ψιλοντρεπόμουν και τον φοβόμουν κιόλας) να γελά μέσα από την καρδιά του και να της λέει «Κυρά μου, εσύ είσαι περιβόλι!»
Οι πάντες την λάτρεψαν!
Εννοείται κι εγώ!
Τη συνέχεια, οι περισσότεροι ήδη θα την γνωρίζετε: η Κατερίνα «Κυκλάμινο του βουνού» άνοιξε την «Ανάμνηση» και το «Διότι» για μένα, αισθάνθηκα κάπως άβολα στην αρχή. Δεν με έχουν συνηθίσει σε τόση αγάπη, τρομάζω! Σιγά- σιγά, όμως, ζεστάθηκα σε όλη αυτή τη θαλπωρή. Ήταν σα να μου τη στέλνει από μακριά πλάσμα δικό μου, αγαπημένο! Εξάλλου ήταν κι ο Βόλος, τα Άνω Λεχώνια.. ήταν τόσα πολλά!
Η Κατερίνα συνέχισε να είναι δίπλα μου, στα δύσκολα και στα εύκολα.
Κι όταν μου ζήτησε να της… δώσω συνέντευξη, παρ’ ότι ντράπηκα, δεν θα μπορούσα βεβαίως να της αρνηθώ.
Το αποτέλεσμα, έκπληξη! Οι πιο τολμηρές και βαθιές και άμεσες ερωτήσεις που θα μπορούσε να μου κάνει κανείς! Οι απαντήσεις, αβίαστες, σαν σε φίλη καλή.
Το αποτέλεσμα, της το χρωστώ, κι εγώ εξεπλάγην, και το ανεβάζω. Ευχαριστώντας τον σίφουνα- Κατερίνα που εισέβαλε στη ζωή μου με τόση αγάπη και τόση ενέργεια, τόση γενναιοδωρία από το πουθενά.
Αποτελώντας σε χρόνο ντε τε, μέλος της ιδιότυπης οικογένειάς μου!
Ιδού η διαδικτυακή μας συνέντευξη, χωρίς εξωραισμούς. Με όλα τα αμήχανα και τις επαναλήψεις μας, πατώντας άτσαλα σε ενικό και πληθυντικό. Αλλά αυτές είμαστε και εκείνο που ακολουθεί, έτσι μας βγήκε! Κατερινάκι μου για τη φροντίδα και την αγάπη σου, σ’ ευχαριστώ και σ’ αγαπώ.
Kατερίνα: Κυρία Ελένη Γκίκα, ξέρετε πόσο σας θαυμάζω, πέρα απ’ το αγαπώ», και ως άνθρωπο, τώρα που σας γνώρισα. Δεν είμαι δημοσιογράφος, θα ήθελα όμως να σας ρωτήσω κάποια πράγματα, ως αναγνώστρια σχεδόν όλων των βιβλίων σας. Θα ξεκινήσω απ’ την πρώτη κλασσική ερώτηση, αφού σας ευχαριστήσω εκ των προτέρων!
Ελένη: Η ευχαρίστηση, όλη δική μου! Κατερίνα μου, ξέρεις πόσο σ’ αγαπώ και σε εκτιμώ, πόσο δικό μου άνθρωπο σε αισθάνομαι!
Κατερίνα: Υποθέτω ότι γράφετε πρώτα για σας και μετά για τους άλλους. Άρα, ξεκινάτε με πρώτο όπλο εκτός των γνώσεών σας, την «ανάγκη». Έτσι είναι;
Ελένη: Κακά τα ψέματα, για μας τα κάνουμε όλα: γράφουμε, είμαστε καλοί, αγωνιζόμαστε, πιστεύουμε… Δίχως «βαριά σκιά», μισή γραφή! Τον δικό μας γρίφο επιζητάμε να λύσουμε γράφοντας! Την δική μας ανάσα να βρούμε, την αλήθεια μας, να σωθούμε ή έστω απλώς και να επιβιώσουμε! Κατόπιν έρχονται οι ελάχιστοι φίλοι μας και ύστερα ακολουθούν, αν ακολουθήσουν, και οι άλλοι.
Κατερίνα: Μετά την γραφή ενός πεζού ή ενός ποιήματος, πόσο εύκολα παρεμβαίνετε αργότερα;
Ελένη: Ελάχιστα! Κάποια πράγματα ή σε καταδέχονται ή δεν σε καταδέχονται! Ειδικά όσον αφορά το ποίημα. Στο πεζό, είσαι και λίγο χειρόναξ, χρειάζεται να κτίσεις πάλι και πάλι, χρειάζεται αρχιτεκτονική δομή, αρχικό σχέδιο. Αλλά και πάλι, το ύφος, το τέμπο, τον ρυθμό της ιστορίας, τη γλώσσα της, ή τη βρίσκεις απ’ την αρχή ή δεν την βρίσκεις!
Κατερίνα: Τι είναι για σας οι «Στιγμές»; Πόσο εύκολα μπορείτε να επέμβετε σε κείμενα δύσκολων και ιερών στιγμών για σας;
Ελένη: Τα σημαδάκια που με οδηγούν σαν τον Κοντορεβιθούλη στον Χρόνο! Εύχομαι μόνον να είμαι άξια να τις διακρίνω αυτές τις Στιγμές, γιατί είναι θέμα ματιάς, ξέρετε! Την Ποίηση και τον Θεό ή τα κουβαλάς μέσα σου και παντού τα βλέπεις ή όχι! Και μερικά πράγματα θα πρέπει απλώς να προσπαθείς να τα κατανοείς και να τα σέβεσαι!
Κατερίνα: Έχω διαπιστώσει ότι η γραφή σας ξεχωρίζει. Δεν θυμίζει κανέναν, παρά μόνο Ελένη Γκίκα. Πόσο εύκολα το δέχτηκε αυτό ο εκδοτικός χώρος; Ή πόσο δύσκολα ήταν αυτό για σας, ώστε να το δεχτούν οι άλλοι;
Ελένη: Κανένας δεν θυμίζει κανέναν, με ό,τι έχουμε γράφουμε! Οι άλλοι, δεν ξέρω, ας μην ακουστεί υπερφίαλο, δεν με πολυαπασχολούν. Αλλά ούτε και ο εκδοτικός χώρος, και ο Στρατής Φιλιππότης, ο πρώτος εκδότης μου, και η Αναστασία Παπαδημητρίου της «Άγκυρας» είναι επιστήθιοι φίλοι, πες οικογένειά μου! Δεν ταλαιπωρήθηκα, υπήρξα τυχερή.
Κ: Γράφετε όλων των ειδών τα είδη σε πεζά και όλων των ειδών σε ποίηση. Ποιο απ’ όλα σας βγαίνει πιο εύκολα και ποιο είδος σας δυσκολεύει πιο πολύ;
Ε: Η ποίηση με μια ανάσα, σαν επιγραφή από Νέον στο σύμπαν, αστεράκι που σου πέφτει κατακέφαλα από τον ουρανό. Όλα τ’ άλλα, εκτός από την αρχική ιδέα, θέλουν δουλειά, αφοσίωση, χρόνο. Τη ζωή σου όλη.
Κ: Εσείς, αν σας έλεγα να διαλέξετε έναν τίτλο, πέρα απ’ τους άλλους, τους πολλούς που έχετε, «δημοσιογράφος», «κριτικός βιβλίων», ανάμεσα στο «συγγραφέας» και «ποιήτρια», ποιον θα διαλέγατε ή με ποια σειρά θα τα βάζατε;
Ε: Θα κρατούσα αυτόν της αναγνώστριας. Από δίψα ανάγνωσης τα έκανα όλα. Όλα τ’ άλλα, ταμπελάκια χωρίς αντίκρισμα! Αλλά και το «δημοσιογράφος» καθόλου κακό, απ’ εκείνο ζω, βγάζω το ψωμί μου, όσο πιο έντιμα και φιλότιμα γίνεται. Αν και θα πλήρωνα γι’ αυτό που κάνω. Τα βιβλία από μικρό παιδάκι με αφορούσαν, ε πώς να τα δω ως… επάγγελμα, ως δουλειά;
Κ: Εκδίδετε βιβλία σας πολύ συχνά; Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι είστε «Πλήθος», όπως ονομάστηκε και η θεατρικοποιημένη, μουσική παράσταση που δόθηκε προς τιμήν σας στο Κορωπί, σημαίνει ότι είστε επαγγελματίας «γραφιάς», ή λίγο παραπάνω τυχερή από άλλους «γραφιάδες» που κι εκείνοι γράφουν πολύ;
Ε: Και τυχερή και… εργατική! Εκτός ιστορίας, αισθάνομαι αβοήθητη, απροστάτευτη, ευάλωτη, μόνη! Η ιστορία είναι η ασπίδα μου, ο τρόπος να αντιλαμβάνομαι τελικά τη ζωή. Μονάχα γράφοντάς την, τελικά, την κατανοώ τη ζωή. Βεβαίως είμαι και τυχερή, έχω… εκδότρια φίλη που μ’ αγαπά και με πιστεύει!
Κ: Είστε της άποψης ότι όποιος εκδίδει λέγεται ποιητής ή συγγραφέας και όχι όποιος γράφει;
Ε: Όποιος γράφει και ζει ποιητικά. Εκδίδει ή δεν εκδίδει! Δεν είναι τίτλος τιμής η ποίηση, είναι τρόπος ζωής.
Κ: Αν και το δείχνετε με την ιδιαίτερη γραφή σας, π.χ, στα κείμενά σας βάζετε ημερομηνίες ενώ δεν είναι ημερολόγιο, ή στον «Υγρό χρόνο» που το βιβλίο σας μπορεί να διαβαστεί με πολλούς τρόπους, πιστεύετε ότι πρέπει να υπάρχουν «καλούπια» στην γραφή;
Ε: «Καλούπια» δεν μπαίνουν ούτε στη γραφή, ούτε και στη ζωή. Βεβαίως θα πρέπει πρώτα να τους γνωρίζουμε, για να τους καταλύσουμε μετά τους κανόνες. Αλλά έτσι ή αλλιώς, με ό,τι έχει γράφει, ζει, αντιλαμβάνεται, διαβάζει ο καθένας.
Κ: Πιστεύετε ότι για να γράψει κάποιος, πρέπει να έχει διαβάσει πολύ και αν ναι, τότε καταργούμε την «ανάγκη»;
Ε: Έχω γνωρίσει συγγραφείς σημαντικότατους οι οποίοι δεν έχουν διαβάσει… τίποτα και κανέναν! Αλλά και συγγραφείς μετρίους έως αδιάφορους που έχουν διαβάσει τα πάντα (λέμε τώρα!) Καλόν είναι όμως εκείνος που γράφει, να διαβάζει κιόλας! Θα γράψει ακόμα καλύτερα! Και θα ζήσει, βεβαίως, πολλές ζωές! Λίγο είναι αυτό, νομίζετε?
Κ: Εσείς που έχετε διαβάσει τόσο πολύ παλιούς και νέους, έλληνες και ξένους συγγραφείς, πιστεύετε ότι έμειναν στην ιστορία, μόνο εκείνοι που ήταν πολυδιαβασμένοι ή πολύ μορφωμένοι;
Ε: Στην ιστορία έμειναν όσοι πλησίασαν την αλήθεια, όσοι άγγιξαν με την αγωνία τους, με το ύφος τους, με τη ζωή τους, τον γρίφο. Όσοι κάηκαν προκειμένου να λύσουν το αίνιγμα, είτε διαβασμένοι ήταν είτε αδιάβαστοι! Θέλει αίμα για να γράψεις και να γίνεις ιστορία. Και όταν το προσφέρεις, να μη σε αφορά ή να το αγνοείς.
Κ: Και μια και είστε και κριτικός βιβλίων στην εφημερίδα Έθνος, ήθελα να σας ρωτήσω πρώτα απ’ όλα, τα διαβάζετε όλα αυτά τα βιβλία ή με το έμπειρο πια μάτι σας καταλαβαίνετε περί τίνος πρόκειται και το προβάλλετε;
Ε: Διαβάζω φιλότιμα όσο περισσότερα γίνεται. Σχεδόν ένα βιβλίο την… ημέρα. Βεβαίως μπορώ και να διακρίνω, να ξεχωρίσω, αλλά πάντοτε κάτι μας διαφεύγει, πάντοτε κάνουμε λάθη. Είμαι ανοιχτή σε οποιαδήποτε υπόδειξη, και έτοιμη ανά πάσα στιγμή να αναθεωρήσω, να επανορθώσω, να προλάβω, να καταλάβω. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι διαβάζουν και τους οποίους εμπιστεύομαι. Αλλά διαβάζω κι εγώ ανελλιπώς από μικρό παιδάκι. Πάντα όμως όσο και να το προσπαθείς κάτι θα σου διαφεύγει. Ας μη το ξεχνάμε, μέσα στη φασαρία το χάνεις το σημαντικό και η εποχή μας έχει πολλή φασαρία!
Κ: Έχει τύχει να προβάλλετε ένα βιβλίο που δεν σας άρεσε ή που δεν θα διαβάζατε ποτέ εσείς η ίδια;
Ε: Έχω υπάρξει κι εδώ αρκετά τυχερή (ή ίσως και πολύ επίμονη ή ισχυρογνώμων), γράφω για ό,τι αγαπώ, προτείνω ό,τι θα διάβαζα, βεβαίως και ό,τι αξίζει (με όση υποκειμενικότητα ενέχει αυτό μέσα του). Αλλά ούτε δώρο δεν κάνω στον άλλον κάτι που δεν αγαπώ, δεν θα διάβαζα! Υπάρχουν βεβαίως και βιβλία που είναι ξεχωριστά και ιδιαίτερα, προσπαθώ να γράφω για ό,τι αξίζει και όχι για ό,τι μου μοιάζει.
Κ: Δεν θα πω ότι η συγγραφή έγινε «μόδα», αλλά υπάρχουν πολλοί νέοι Έλληνες συγγραφείς. Πώς μπορούν αυτοί οι συγγραφείς να φτάσουν στην αντίληψή σας (των κριτικών) και πολύ περισσότερο να τους μάθει ο κόσμος κι εκείνος να του δώσει την ευκαιρία αν αξίζει ή όχι;
Ε: Δύσκολα μου βάζετε, αλλά ευτυχώς υπάρχει ο αναγνώστης κι ο χρόνος. Ο αναγνώστης για να τα ανακαλύψει σε πείσμα όλων των κριτικών του κόσμου και ο χρόνος για να ξεχωρίσει ό,τι αξίζει!
Κ: Τι έχετε να πείτε για την πολτοποίηση βιβλίων;
Ε: Με πονά και που το σκέπτομαι! Με πονά επίσης και η ημερομηνία λήξης των βιβλίων! Λες κι είναι εδώδιμα αποικιακά, ή γιαουρτάκια στον μπακάλη! Ένα τρίμηνο, κι έξω απ’ τα ράφια! Αυτό σκοτώνει τη λογοτεχνία!
Κ: Θέλοντας και μη, είστε διάσημο πρόσωπο και μέσα στα πράγματα. Αν μπορούσατε να μου πείτε ειλικρινά, πόσο «καθαρός» είναι ο χώρος των βιβλίων;
Ε: Δεν υπάρχει «καθαρός» ή «ακάθαρτος» χώρος, ο χώρος είμαστε εμείς, οι άνθρωποι! Εμείς που αποτελούμε «τον χώρο». Συνηθίζουν να λένε «κακό χωριό τα λίγα σπίτια», αλλ’ επειδή είμαι από… χωριό (κι ας είναι το Κορωπί δίπλα στην Αθήνα), είμαστε τόσο λίγοι που όλοι γνωριζόμαστε, «καθαροί» κι «ακάθαρτοι». Το αναγνωστικό κοινό όμως και το όντως έργο, μόνον από καθαρότητα καταλαβαίνει!
Κ: Έχω διαβάσει άπειρες κριτικές σας και έχω την αίσθηση ότι μερικές φορές, επιτρέψτε μου τον όρο, «χαιδεύετε αυτιά». Υπάρχει αλήθεια, έστω ένα βιβλίο που να γράψατε ότι δεν σας άρεσε;
Ε: Ήδη σας το είπα, έχω την πολυτέλεια να διαβάζω και να γράφω για ό,τι αξίζει! Είναι πολύ μικρή η ζωή για να την σπαταλώ διαβάζοντας βιβλία που έχω απορρίψει εκ των προτέρων και μετά να τρώγω τον χρόνο μου ξερνώντας χολή!
Κ: Η συγγραφή πιστεύετε ότι γίνετε απ’ τους περισσότερους για την δόξα ή για το χρήμα;
Ε: Για τη… ματαιοδοξία! Και για κάποιους, επειδή δεν μπορούν να ζήσουν αλλιώς! Χρήμα? Μα τι είναι αυτά που λέτε? Ούτε να επιβιώσεις δεν μπορείς γράφοντας! Όσο για την δόξα, στην άλλη ζωή… σ’ αυτήν εδώ, δημόσιες σχέσεις ή «αυτό καταλαβαίνει ο κόσμος»!
Κ: Αλήθεια, μπορεί να υπάρξει χρήμα απ’ την συγγραφή στην Ελλάδα και να ζει ένας συγγραφέας μόνο απ’ αυτό;
Ε: Ούτε γι’ αστείο! Τώρα τελευταία η συγγραφή στην Ελλάδα έγινε… μόδα! Πριν από λίγα χρόνια σε θεωρούσαν και… ψώνιο! Μεταξύ μας, νομίζω, ότι πολλοί ακόμα μας θεωρούν (και ίσως, κάποιες φορές, και να μη σφάλλουν!)
Κ: Τι νιώθετε όταν ένα κακό βιβλίο γίνεται μπεστ σέλλερ και πιστεύετε πως υπάρχουν και κακά βιβλία;
Ε: Και το χειρότερο βιβλίο, μόνο καλό κάνει! Δυστυχώς ή ευτυχώς αγαπάμε ό,τι μας μοιάζει (και διαβάζουμε), τα μπεστ σέλλερ είναι ο καθρέφτης μας. Όπως κι αυτοί που μας κυβερνάνε.
Κ: Έχετε εκδώσει τόσα βιβλία! Υπάρχει κάποιο που δεν άρεσε και στεναχωρηθήκατε γι’ αυτό;
Ε: Για να γράφτηκε, θα είχε τον λόγο του. Η αλήθεια είναι ότι κάποια απ’ αυτά τ’ αγάπησα περισσότερο με τον χρόνο. Άλλα, όταν κυκλοφόρησαν, με πονούσαν τόσο ή ήμουν τόσο αλλού, που δεν ήθελα καν να τα αντικρίσω ή να τα διορθώσω. Αλλά σ’ όλα ήμουν εγώ, ο πιο βαθύς, ο πιο ευάλωτος, ο πιο αληθινός εαυτός μου. Με όλα τα πάθη και τα λάθη μου. Είναι σα να κάνω τα στραβά μάτια σε μένα!
Κ: Πιστεύετε πως η έκθεση της ψυχής του συγγραφέα, πουλιέται; Δηλαδή θα μπορούσατε να δείτε τα βιβλία σας σαν προιόντα;
Ε: Ούτε τα… προιόντα δεν μπορώ να δω σαν προιόντα! Είμαι υπέρ «της ψυχής των πραγμάτων» που έλεγε και ο Παλαμάς. Πόσο μάλλον τα βιβλία που αποτελούν για μένα ένα παράλληλο σωτήριο σύμπαν, την ίδια τη ζωή, τ’ ανθρώπινα, την ιστορία.
Κ: Είναι αγαπημένο σας το πιο ευπώλητο βιβλίο σας ή ας πούμε το πρώτο ή κάποιο άλλο;
Ε: Περισσότερο κινήθηκαν τα μυθιστορήματα «Να τα μετράω τα χρόνια ή να μην τα μετράω;» και «Αν μ’ αγαπάς, μη μ’ αγαπάς». Καλύτερες και περισσότερες κριτικές γράφτηκαν για το «Αύριο να θυμηθώ να σε φιλήσω» και τον «Υγρό χρόνο». Θυμάμαι, είχαν εντυπωσιάσει τα «Αναζητώντας τη Μαρία» και «Αλήθεια, τα τρως ακόμα τα νύχια σου;» Όλα τους είναι κομμάτια μου, δεν μπορώ να ξεχωρίσω «αγαπημένο».
Κ: Ήμουνα κι εγώ στην εκδήλωση που έγινε προς τιμήν σας στο Κορωπί. Δεν σας κρύβω πως άκουγα τα λόγια των ηθοποιών και τα τραγούδια, αλλά η σκέψη μου και το βλέμμα μου δεν έφευγε από σας. Για να μην πω εγώ τι φανταζόμουνα ότι σκεφτόσασταν, θα θέλατε να μου πείτε εσείς;
Ε: Ήταν 800 άνθρωποι που μ’ αγαπούσαν τριγύρω μου, ζώντες και τεθνεώτες παντού, είχε φεγγάρι, η παράσταση λεγόταν «Πλήθος είμαι» κι εγώ αισθανόμουνα μόνη μου! Δεν ξέρω τι σημαίνει μοναξιά παρά μονάχα όταν βρίσκομαι μαζί με τόσους άλλους! Με τους άλλους μού βγαίνει η μοναξιά μου, αλλιώς έχω τις μουσικές, τα βιβλία μου, τα λουλούδια μου, το βουνό και τους φίλους μου, τις αναμνήσεις και τα χαρτιά μου.
Κ: Ξέρετε την Σαβίνα από πρώτο χέρι…, πόσο κοντά σ’ εκείνη πιστεύετε ότι κατάφερε να φτάσει η ταλαντούχα ηθοποιός η Βικτωρία Ταγκούλη;
Ο Κωνσταντίνος Πέτρου στον ρόλο του Άγγελου του αλκοολικού άνδρα;
Ε: Και οι δυο ήταν έξοχοι! Η Βικτωρία που τραγουδούσε κιόλας θεικά είναι ένα από τα παιδιά του Κραουνάκη στη «Σπείρα- Σπείρα». Ο Κωνσταντίνος πάλι τόσο ονειρικός! Εξαιρετικοί υπήρξαν και οι δύο! Όλοι είχαν κάνει σπουδαία και συγγενική δουλειά, η Αναστασία Παπαδημητρίου είχε γράψει μεθυστικά τραγούδια σα να ‘ταν για τη συγκεκριμένη παράσταση, έτσι νόμιζαν όλοι! Η Μελίνα Παπανέστορος από τρία βιβλία κράτησε και σκηνοθέτησε την πεμπτουσία. Και η ιδέα της Αννούλας της Παπαδημητρίου για την θεατρικοποίηση, φοβερή! Ο Γιώργος Κωνσταντινίδης ο πιο καλός μαέστρος του κόσμου. Η Χαρά Μπιρμπίλη- Παπαδημητρίου που είχε αναλάβει το βίντεο γουόλ, είχε τόσο ατμοσφαιρικές φωτογραφίες, δικό της εξάλλου είναι και το εξώφυλλο στο βιβλίο. Κι ο Γιώργος Γεωγλερής, παλιός φίλος, καλός, με συγκίνησε.
Κ: Πώς νιώθετε όταν ακούτε να τραγουδούν λόγια που εσείς γράψατε;
Συγκίνηση, υπερηφάνεια, πρωτόγνωρα;
Ε: Ο,τι εν τέλει, ίσως δεν είμαι μόνη.
Κ: Πιστεύετε πως τα λόγια που τραγουδιούνται «μένουν» και δεν ξεχνιούνται, ενώ απ’ την ανάγνωση των βιβλίων, μένει μόνο το στόρι κι αυτό σύντομα μπορεί να ξεχαστεί;
Ε: Ε τα τραγούδια, όπως και να το κάνουμε, γνωρίζουν τον τρόπο να φτάνουν γρηγορότερα στην καρδιά!
Κ: Το αλκοόλ ήταν και είναι μια μάστιγα για τους άνδρες. Στην εποχή μας έγινε και για τις γυναίκες. Στην ιστορία σας… το τέλος ήταν δυσάρεστο. Πιστεύετε ότι αυτός ο δρόμος δεν έχει γυρισμό;
Ε: Όλοι οι δρόμοι έχουν γυρισμό, φτάνει να το προσπαθούμε! Δεν υπάρχουν υποθηκευμένες ζωές ούτε στην ευτυχία ούτε στην δυστυχία, ούτε στο πάθος, ούτε στο λάθος! Αλλά τη σωτηρία θα πρέπει να την αναζητήσουμε εντός μας! Το αλκοόλ όπως και οι ουσίες γενικά, είναι η άμυνά μας, το δεκανίκι μας για ν’ αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα με την οποία αντιδικούμε! Αλλά υπάρχει κι άλλος τρόπος αντιδικίας μ’ αυτήν, το διάβασμα και το γράψιμο, ένας απ’ εκείνους.
Κ: Ο Άγγελος δεν είχε την δύναμη να σωθεί ή κάποιο άλλο «μυστικό» ή αδιέξοδο τον οδήγησε στην αυτοκτονία;
Ε: Ο Άγγελος «έφυγε» διότι δεν άντεχε την άβυσσο που άνοιγε μέσα του! Σ’ αυτήν χάθηκε. Βέβαια τού έβαλε και η ζωή δύσκολα, αλλά συνήθως «φεύγει» εκείνος που επιθυμεί να φύγει. Ο άλλος, ή «το άλλο», μυστικό ή οτιδήποτε, συνήθως είναι το πρόσχημα. Ακούγεται σκληρό αλλά για μάς «φεύγουμε», ποτέ για τον άλλον! Και σας το λέω εγώ που αισθάνομαι μονίμως και λιγάκι… φεύγουσα.
Κ: Έχετε μεθύσει ποτέ; Πόσο πολύ μπορείτε να κατανοήσετε έναν αλκοολικό; Λένε ότι είναι άνθρωποι υπερευαίσθητοι. Συμφωνείτε;
Ε: Ναι, και πολύ! Και κινδύνεψα διότι μ’ αρέσει ο μεθυσμένος εαυτός μου! Είμαι πολύ… καθωσπρέπει κόρη, με απελευθερώνει το ποτό!
Πάρα πολύ μπορώ να τους κατανοήσω! Να μπω στη θέση τους, να γοητευτώ απ’ αυτούς, να τους προστατεύσω, να τους αγαπήσω! Πολλοί αγαπημένοι μου άντρες έπιναν, και πρώτος και καλύτερος ο αγαπημένος μου θείος και ο μπαμπάς μου. Ο μπαμπάς μου όταν έπινε μοίραζε δώρα και σοκολάτες στα παιδιά, μου τραγουδούσε, δεν μου χαλούσε χατίρι! Ο θείος μου με έπαιρνε αγκαλιά και με ανέβαζε μέχρι τον ουρανό. Και ένας αγαπημένος άντρας με έκανε να πιστεύω ότι ήμουν «η ωραιότερη, η σημαντικότερη του κόσμου»!
Κ: Αναρωτιέμαι διαβάζοντας τα βιβλία σας που μιλούν γι’ αυτόν τον άνδρα, αν ήταν ακριβώς έτσι, ή πολύ μακριά απ’ την πραγματικότητα. Τυχαίνει να έχω γνωρίσει πολλούς αλκοολικούς και συνήθως είναι νευρικοί, οξύθυμοι κ.λ.π. Μήπως τον ήρωά σας τον έχετε εξυψώσει πολύ χάριν της λογοτεχνίας ή της απουσίας του δικού σας ανθρώπου;
Ε: Υπήρξα μάλλον τυχερή και στους… μεθυσμένους ή τους αλκοολικούς άνδρες! Ακόμα και… οξύθυμοι, ήμουν «η λατρεμένη»!
Κ: Διαβάζοντας το βιβλίο σας «Να τα μετράω ή να μην τα μετράω τα χρόνια», μπήκατε στο πετσί του αντρικού ρόλου. Υπάρχει άραγε τέτοιος άνδρας στην πραγματικότητα, ή μόνο στην φαντασία μιας συγγραφέως και στα όνειρα όλων των γυναικών;
Ε: Όταν το έγραφα, νόμιζα ότι υπήρχε! Γι’ αυτόν το έγραψα εξάλλου το βιβλίο! Για να τον καταλάβω, και να με καμαρώσει μετά! Κατόπιν ανακάλυψα ότι αυτός ο… άντρας, ήμουν η ίδια! Ελπίζω να μην έχω κάνει τον ήρωά μου τραβεστί!
Κ: Τα βιβλία λένε ότι είναι τα παιδιά των συγγραφέων. Άρα
εσείς είστε πολύτεκνη. Λένε ότι ακόμα και η πιο καλή μάνα, ξεχωρίζει ένα παιδί περισσότερο. Εσείς, ξεχωρίζετε κάποιο;
Ε: Μάλλον θα πρέπει να είμαι πάρα πολύ καλή μάνα! Ή άσπλαχνη! Δεν είμαι σε θέση να ξεχωρίσω κανένα.
Κ: Εσείς είστε μοναχοπαίδι, άρα και η σταθερά χαιδεμένη της οικογένειας.
Ποια η σχέση σας με την δική σας μάνα;
Ε: Μη το πιστεύετε και πολύ αυτό το… χαιδεμένη! «Η αναρχική της μαμάς μου» ήμουνα πάντοτε, ίσως επειδή της έμοιαζα στα βασικά. Και «η μικρή πριγκίπισσα» του μπαμπά μου! Όσο περνούν τα χρόνια, όλα αυτά συγκλίνουν, οι διαφορές αμβλύνονται, τώρα είναι πια εκείνοι «τα λατρεμένα παιδιά μου»! Αλλά και η μαμά μου και ο μπαμπάκας μου, πάντοτε! Υπήρξα τυχερή, όλα τα βρήκα κοντά τους. Βρισκόμουν σε πόλεμο και ειρήνη διαρκώς! Μιλάμε για πολύ… ζωντανή σχέση, πάντα!
Κ: Στις κούκλες και σε άλλα βιβλία βγαίνει ένα παράπονο γι’ αυτήν. Θυμίζετε ένα παιδί που δεν λέει να μεγαλώσει. Πιστεύετε στον ανταγωνισμό μάνας κόρης ή στο χάσμα γενεών, ασυμφωνία χαρακτήρων κ.λ.π.
Ε: Ναι, ίσως και να είμαι τελικά… παιδικής ιδιοσυγκρασίας! Μπορεί και να είμαι αχόρταγη, ανικανοποίητη στην αγάπη, ένα «παιδί- αγάπα με» διαρκώς! Αλλά ομοίως δυνατά αγαπάω! Ό,τι δίνω, θέλω! Πολύ! Με πάθος! Πάντα στον υπερθετικό βαθμό, αυτή είμαι, τι να κάνω?
Κ: Θα θέλατε να μου πείτε κάτι περισσότερο για το πρώτο σας βιβλίο;
Ε: Το πρώτο ποιητικό ήταν οι «Σηματοδότες». Σε πολύ νεαρή ηλικία, 17, 18, 20 χρονών! Το περίεργο είναι ότι ακόμα τ’ αντέχω! Ποίηση με σχέδια, πολύ πρωτοποριακή γι’ αυτή την εποχή, ούτε ήξερα τελικά τι έκανα!
Το πρώτο πεζό μου, «Αλήθεια, τα τρως ακόμα τα νύχια σου;», δοκιμιακό μυθιστόρημα. Ακόμα και σήμερα απορώ πως τόλμησα! Συμπαθητικά το υποδέχθηκαν. Επανήλθα σ’ αυτή την φόρμα πέρυσι με το «Αύριο να θυμηθώ να σε φιλήσω», αλλά σαν φόρμα, ήταν το πρώτο που δοκίμασα, αυτό που με αντιπροσωπεύει, το πιο δικό μου, αυτό που μου πάει.
Κ: Πως νιώθετε όταν βλέπετε κάποιον να διαβάζει το βιβλίο σας; Αγωνία για την γνώμη του, άσχημα κ.λ.π.
Ε: Δύσκολα! Ντρέπομαι! Ευκολότερα το ‘χω να βγω γυμνή στην Ομόνοια!
Κ: Θα θέλατε να μου πείτε κάποιο ανεκπλήρωτο όνειρό σας;
Τα επόμενα σχέδιά σας;
Τι καινούργιο μας ετοιμάζετε;
Ε: Ανεκπλήρωτο όνειρο… να κοιμάμαι καλά τα βράδια!
Επόμενο σχέδιο… δεν συνηθίζω πια να κάνω σχέδια! Αφήνω την ζωή να κάνει παιχνίδι, είναι καλύτερος σκηνοθέτης από μένα!
Καινούργιο… συνεντεύξεις, δυο τόμοι με τον τίτλο «Άρον άρον εγέννετο αύριο» και για του χρόνου πια μια ποιητική συλλογή: «Το γράμμα που λείπει», για να κλείσει κι ο κύκλος με τα γράμματα.
Κ: Έχω πολλά ακόμα να σας ρωτήσω, μα φοβάμαι πως σας κούρασα.
Είστε η γυναίκα που έζησε έναν μεγάλο έρωτα. Άρα «κλείσατε» ως γυναίκα; Νομίζετε πως ο έρωτας χτυπάει μόνο μια φορά;
Ε: Την τύφλα μου, ξέρω! Το μόνο που ξέρω είναι πως μόνο δυνατά μπορώ ν’ αγαπώ! Να πεθαίνω θέλω για μιαν αγάπη! Αυτό.
Κ: Οι ευχές μου για σας είναι κάθε όνειρό σας να γίνει αλήθεια, με την ζυγαριά να γέρνει πιο πολύ στη ευχή:
Τα λόγια που γράφετε να τραγουδιούνται απ’ όλα τα πλήθη!
Σας ευχαριστώ για την τιμή!
Ε: Μάλλον εγώ είμαι εκείνη που θα πρέπει να σας ευχαριστήσει! Υπήρξατε όντως ρεπόρτερ… εξοντωτική! Κι οι ερωτήσεις σας από τις οξυδερκέστερες και τολμηρότερες ερωτήσεις που μου έχουν ποτέ γίνει!
Κ: Λενάκι, αλλά έχω κι άλλες απορίες!
Ε, ρε και να ήμουνα δημοσιογράφος! Είχα να σε ρωτήσω!
Αλήθεια, εκείνη η γυναίκα που «Μετεβλήθη εντός μου, ο ρυθμός του κόσμου» πόσο κοντά ήταν ή είναι στην Ελένη; Στο παράθυρο της κουζίνας, κ.λ.π.
Ε: Κατερινάκι μου γλυκό ΚΑΙ αυτή η γυναίκα ήμουν εγώ! Είμαι όλοι οι ήρωές μου και κανένας!
Κ: Πόσο μόνη κορίτσι μου ένιωσες προχθές μέσα στο πλήθος;
Ε: Πιο μόνη δεν γίνεται και μη με ξαναρωτάς και βάλ’ το αν θέλεις! Φοβερή μοναξιά, η χειρότερη του κόσμου!
Κ: Αναρωτιέμαι αν η συγγραφή ανεβάζει έναν συγγραφέα στον ψυχολογικό τομέα ή αν τον ρίχνει στα τάρταρα της μοναξιάς του.
(συγγραφή εννοώ τις εκδόσεις, το κοινό κ.λ.π όχι την ανάγκη της γραφής)
Τελικά αξίζει; Εγώ γιατί νιώθω πως πονάει πολύ;
Μήπως η διαφορά βρίσκετε στα αυτοβιογραφικά; Μήπως μόνο εκεί πονάει;
Ε: Μα ό,τι πονάει, αξίζει μόνον! Και σώζει! Εμείς και ο τρόμος του άσπρου χαρτιού είμαστε, εμείς και η ιστορία, το παράλληλο σύμπαν. Όλα τ’ άλλα… ούτε σημασία έχουν κι ούτε μας αφορά κάτι απ’ αυτά!
Κι όσο για τα «αυτοβιογραφικά», από τη δική μας ψυχική αποθήκη ξεθάβονται όλα!
Φιλιά, Κατερίνα!
ΥΓ. Και τώρα υστερόγραφο, επειδή είθισται, στα πιο δικά μας, στα πιο βαθιά: Με ελάχιστους μεγαλώνουμε και γερνάμε, και κάτι μου λέει ότι η Κατερίνα θα βρίσκεται πάντα μέσα σ’ αυτούς! Όλοι οι υπόλοιποι, τρενάκια που διασταυρωθήκαμε οι περισσότεροι. Ο Χρόνος, μεγάλος φίλος, μεγάλος γιατρός, μεγάλος σοφός.
Σας ασπάζομαι απαξάπαντες, άλεφ
Είθισται σε μια συνέντευξη τον πρόλογο να τον κάνει αυτός που ρωτά, λόγω ιδιότητας όμως (δημοσιογράφος είμαι και φαίνομαι και μ’ αρέσει και απ’ αυτό ζω), αναλαμβάνω τον ρόλο. Έκπληκτη.
Για την Κατερίνα Σταματίου- Παπαθεοδώρου μου πρωτομίλησε ο Ρήντερ, δυο μιση χρόνια πριν. Είχε βγάλει ένα βιβλίο, μου είπε, ήταν μια αυθόρμητη, καλόκαρδη, αυθεντική, χειμαρρώδης, γενναιόδωρη και ξεχωριστή διαδικτυακή και λογοτεχνική φωνή.
Το βιβλίο της το παρήγγειλα, την διάβασα το ίδιο βράδυ: «Γράμμα στη μάννα με δύο νν». Έκανα το ελάχιστο. Με γέμισε λουλούδια από οθόνης και αγάπη. Αγάπη άδολη, καθαρή.
Την πρώτη φορά που συναντηθήκαμε, ήταν που να γελά ο κάθε πικραμένος! Παρουσίαζα το βιβλίο της Πέρσας Κουμούτση και ξαφνικά βλέπω μια συμπαθητική κοπέλα από το κοινό να μου κραδαίνει μια γλάστρα μπρος τα μάτια μου! «Μπα, συγγενής της Πέρσας», σκέφτηκα. Αλλά μπα, εμένα κοιτούσε, τίποτε αυτή! Δεν θα ξεχάσω ποτέ το χαρωπό βλέμμα της και την ελαφρώς απορημένη και επικριτική της φωνή:
«Καλά, τόσην ώρα σου κουνώ το κυκλάμινο μπρος θα μάτια σου, δε με κατάλαβες? Εγώ είμαι! Η Κατερίνα? Το Κυκλάμινο του βουνού?»
Αγκαλιαστήκαμε σα να την γνώριζα χρόνια. Την γνώριζα χρόνια, όπως γνωρίζει κανείς τους καρδιακούς φίλους κάποια στιγμή όταν τους συναντά.
Η παρέα μου, συγγραφείς και κριτικοί οι περισσότεροι, μετά την εκδήλωση έπαθαν πλάκα με την Κατερίνα. Θυμάμαι σαν τώρα τον Ζήρα (που τότε τον ψιλοντρεπόμουν και τον φοβόμουν κιόλας) να γελά μέσα από την καρδιά του και να της λέει «Κυρά μου, εσύ είσαι περιβόλι!»
Οι πάντες την λάτρεψαν!
Εννοείται κι εγώ!
Τη συνέχεια, οι περισσότεροι ήδη θα την γνωρίζετε: η Κατερίνα «Κυκλάμινο του βουνού» άνοιξε την «Ανάμνηση» και το «Διότι» για μένα, αισθάνθηκα κάπως άβολα στην αρχή. Δεν με έχουν συνηθίσει σε τόση αγάπη, τρομάζω! Σιγά- σιγά, όμως, ζεστάθηκα σε όλη αυτή τη θαλπωρή. Ήταν σα να μου τη στέλνει από μακριά πλάσμα δικό μου, αγαπημένο! Εξάλλου ήταν κι ο Βόλος, τα Άνω Λεχώνια.. ήταν τόσα πολλά!
Η Κατερίνα συνέχισε να είναι δίπλα μου, στα δύσκολα και στα εύκολα.
Κι όταν μου ζήτησε να της… δώσω συνέντευξη, παρ’ ότι ντράπηκα, δεν θα μπορούσα βεβαίως να της αρνηθώ.
Το αποτέλεσμα, έκπληξη! Οι πιο τολμηρές και βαθιές και άμεσες ερωτήσεις που θα μπορούσε να μου κάνει κανείς! Οι απαντήσεις, αβίαστες, σαν σε φίλη καλή.
Το αποτέλεσμα, της το χρωστώ, κι εγώ εξεπλάγην, και το ανεβάζω. Ευχαριστώντας τον σίφουνα- Κατερίνα που εισέβαλε στη ζωή μου με τόση αγάπη και τόση ενέργεια, τόση γενναιοδωρία από το πουθενά.
Αποτελώντας σε χρόνο ντε τε, μέλος της ιδιότυπης οικογένειάς μου!
Ιδού η διαδικτυακή μας συνέντευξη, χωρίς εξωραισμούς. Με όλα τα αμήχανα και τις επαναλήψεις μας, πατώντας άτσαλα σε ενικό και πληθυντικό. Αλλά αυτές είμαστε και εκείνο που ακολουθεί, έτσι μας βγήκε! Κατερινάκι μου για τη φροντίδα και την αγάπη σου, σ’ ευχαριστώ και σ’ αγαπώ.
Kατερίνα: Κυρία Ελένη Γκίκα, ξέρετε πόσο σας θαυμάζω, πέρα απ’ το αγαπώ», και ως άνθρωπο, τώρα που σας γνώρισα. Δεν είμαι δημοσιογράφος, θα ήθελα όμως να σας ρωτήσω κάποια πράγματα, ως αναγνώστρια σχεδόν όλων των βιβλίων σας. Θα ξεκινήσω απ’ την πρώτη κλασσική ερώτηση, αφού σας ευχαριστήσω εκ των προτέρων!
Ελένη: Η ευχαρίστηση, όλη δική μου! Κατερίνα μου, ξέρεις πόσο σ’ αγαπώ και σε εκτιμώ, πόσο δικό μου άνθρωπο σε αισθάνομαι!
Κατερίνα: Υποθέτω ότι γράφετε πρώτα για σας και μετά για τους άλλους. Άρα, ξεκινάτε με πρώτο όπλο εκτός των γνώσεών σας, την «ανάγκη». Έτσι είναι;
Ελένη: Κακά τα ψέματα, για μας τα κάνουμε όλα: γράφουμε, είμαστε καλοί, αγωνιζόμαστε, πιστεύουμε… Δίχως «βαριά σκιά», μισή γραφή! Τον δικό μας γρίφο επιζητάμε να λύσουμε γράφοντας! Την δική μας ανάσα να βρούμε, την αλήθεια μας, να σωθούμε ή έστω απλώς και να επιβιώσουμε! Κατόπιν έρχονται οι ελάχιστοι φίλοι μας και ύστερα ακολουθούν, αν ακολουθήσουν, και οι άλλοι.
Κατερίνα: Μετά την γραφή ενός πεζού ή ενός ποιήματος, πόσο εύκολα παρεμβαίνετε αργότερα;
Ελένη: Ελάχιστα! Κάποια πράγματα ή σε καταδέχονται ή δεν σε καταδέχονται! Ειδικά όσον αφορά το ποίημα. Στο πεζό, είσαι και λίγο χειρόναξ, χρειάζεται να κτίσεις πάλι και πάλι, χρειάζεται αρχιτεκτονική δομή, αρχικό σχέδιο. Αλλά και πάλι, το ύφος, το τέμπο, τον ρυθμό της ιστορίας, τη γλώσσα της, ή τη βρίσκεις απ’ την αρχή ή δεν την βρίσκεις!
Κατερίνα: Τι είναι για σας οι «Στιγμές»; Πόσο εύκολα μπορείτε να επέμβετε σε κείμενα δύσκολων και ιερών στιγμών για σας;
Ελένη: Τα σημαδάκια που με οδηγούν σαν τον Κοντορεβιθούλη στον Χρόνο! Εύχομαι μόνον να είμαι άξια να τις διακρίνω αυτές τις Στιγμές, γιατί είναι θέμα ματιάς, ξέρετε! Την Ποίηση και τον Θεό ή τα κουβαλάς μέσα σου και παντού τα βλέπεις ή όχι! Και μερικά πράγματα θα πρέπει απλώς να προσπαθείς να τα κατανοείς και να τα σέβεσαι!
Κατερίνα: Έχω διαπιστώσει ότι η γραφή σας ξεχωρίζει. Δεν θυμίζει κανέναν, παρά μόνο Ελένη Γκίκα. Πόσο εύκολα το δέχτηκε αυτό ο εκδοτικός χώρος; Ή πόσο δύσκολα ήταν αυτό για σας, ώστε να το δεχτούν οι άλλοι;
Ελένη: Κανένας δεν θυμίζει κανέναν, με ό,τι έχουμε γράφουμε! Οι άλλοι, δεν ξέρω, ας μην ακουστεί υπερφίαλο, δεν με πολυαπασχολούν. Αλλά ούτε και ο εκδοτικός χώρος, και ο Στρατής Φιλιππότης, ο πρώτος εκδότης μου, και η Αναστασία Παπαδημητρίου της «Άγκυρας» είναι επιστήθιοι φίλοι, πες οικογένειά μου! Δεν ταλαιπωρήθηκα, υπήρξα τυχερή.
Κ: Γράφετε όλων των ειδών τα είδη σε πεζά και όλων των ειδών σε ποίηση. Ποιο απ’ όλα σας βγαίνει πιο εύκολα και ποιο είδος σας δυσκολεύει πιο πολύ;
Ε: Η ποίηση με μια ανάσα, σαν επιγραφή από Νέον στο σύμπαν, αστεράκι που σου πέφτει κατακέφαλα από τον ουρανό. Όλα τ’ άλλα, εκτός από την αρχική ιδέα, θέλουν δουλειά, αφοσίωση, χρόνο. Τη ζωή σου όλη.
Κ: Εσείς, αν σας έλεγα να διαλέξετε έναν τίτλο, πέρα απ’ τους άλλους, τους πολλούς που έχετε, «δημοσιογράφος», «κριτικός βιβλίων», ανάμεσα στο «συγγραφέας» και «ποιήτρια», ποιον θα διαλέγατε ή με ποια σειρά θα τα βάζατε;
Ε: Θα κρατούσα αυτόν της αναγνώστριας. Από δίψα ανάγνωσης τα έκανα όλα. Όλα τ’ άλλα, ταμπελάκια χωρίς αντίκρισμα! Αλλά και το «δημοσιογράφος» καθόλου κακό, απ’ εκείνο ζω, βγάζω το ψωμί μου, όσο πιο έντιμα και φιλότιμα γίνεται. Αν και θα πλήρωνα γι’ αυτό που κάνω. Τα βιβλία από μικρό παιδάκι με αφορούσαν, ε πώς να τα δω ως… επάγγελμα, ως δουλειά;
Κ: Εκδίδετε βιβλία σας πολύ συχνά; Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι είστε «Πλήθος», όπως ονομάστηκε και η θεατρικοποιημένη, μουσική παράσταση που δόθηκε προς τιμήν σας στο Κορωπί, σημαίνει ότι είστε επαγγελματίας «γραφιάς», ή λίγο παραπάνω τυχερή από άλλους «γραφιάδες» που κι εκείνοι γράφουν πολύ;
Ε: Και τυχερή και… εργατική! Εκτός ιστορίας, αισθάνομαι αβοήθητη, απροστάτευτη, ευάλωτη, μόνη! Η ιστορία είναι η ασπίδα μου, ο τρόπος να αντιλαμβάνομαι τελικά τη ζωή. Μονάχα γράφοντάς την, τελικά, την κατανοώ τη ζωή. Βεβαίως είμαι και τυχερή, έχω… εκδότρια φίλη που μ’ αγαπά και με πιστεύει!
Κ: Είστε της άποψης ότι όποιος εκδίδει λέγεται ποιητής ή συγγραφέας και όχι όποιος γράφει;
Ε: Όποιος γράφει και ζει ποιητικά. Εκδίδει ή δεν εκδίδει! Δεν είναι τίτλος τιμής η ποίηση, είναι τρόπος ζωής.
Κ: Αν και το δείχνετε με την ιδιαίτερη γραφή σας, π.χ, στα κείμενά σας βάζετε ημερομηνίες ενώ δεν είναι ημερολόγιο, ή στον «Υγρό χρόνο» που το βιβλίο σας μπορεί να διαβαστεί με πολλούς τρόπους, πιστεύετε ότι πρέπει να υπάρχουν «καλούπια» στην γραφή;
Ε: «Καλούπια» δεν μπαίνουν ούτε στη γραφή, ούτε και στη ζωή. Βεβαίως θα πρέπει πρώτα να τους γνωρίζουμε, για να τους καταλύσουμε μετά τους κανόνες. Αλλά έτσι ή αλλιώς, με ό,τι έχει γράφει, ζει, αντιλαμβάνεται, διαβάζει ο καθένας.
Κ: Πιστεύετε ότι για να γράψει κάποιος, πρέπει να έχει διαβάσει πολύ και αν ναι, τότε καταργούμε την «ανάγκη»;
Ε: Έχω γνωρίσει συγγραφείς σημαντικότατους οι οποίοι δεν έχουν διαβάσει… τίποτα και κανέναν! Αλλά και συγγραφείς μετρίους έως αδιάφορους που έχουν διαβάσει τα πάντα (λέμε τώρα!) Καλόν είναι όμως εκείνος που γράφει, να διαβάζει κιόλας! Θα γράψει ακόμα καλύτερα! Και θα ζήσει, βεβαίως, πολλές ζωές! Λίγο είναι αυτό, νομίζετε?
Κ: Εσείς που έχετε διαβάσει τόσο πολύ παλιούς και νέους, έλληνες και ξένους συγγραφείς, πιστεύετε ότι έμειναν στην ιστορία, μόνο εκείνοι που ήταν πολυδιαβασμένοι ή πολύ μορφωμένοι;
Ε: Στην ιστορία έμειναν όσοι πλησίασαν την αλήθεια, όσοι άγγιξαν με την αγωνία τους, με το ύφος τους, με τη ζωή τους, τον γρίφο. Όσοι κάηκαν προκειμένου να λύσουν το αίνιγμα, είτε διαβασμένοι ήταν είτε αδιάβαστοι! Θέλει αίμα για να γράψεις και να γίνεις ιστορία. Και όταν το προσφέρεις, να μη σε αφορά ή να το αγνοείς.
Κ: Και μια και είστε και κριτικός βιβλίων στην εφημερίδα Έθνος, ήθελα να σας ρωτήσω πρώτα απ’ όλα, τα διαβάζετε όλα αυτά τα βιβλία ή με το έμπειρο πια μάτι σας καταλαβαίνετε περί τίνος πρόκειται και το προβάλλετε;
Ε: Διαβάζω φιλότιμα όσο περισσότερα γίνεται. Σχεδόν ένα βιβλίο την… ημέρα. Βεβαίως μπορώ και να διακρίνω, να ξεχωρίσω, αλλά πάντοτε κάτι μας διαφεύγει, πάντοτε κάνουμε λάθη. Είμαι ανοιχτή σε οποιαδήποτε υπόδειξη, και έτοιμη ανά πάσα στιγμή να αναθεωρήσω, να επανορθώσω, να προλάβω, να καταλάβω. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι διαβάζουν και τους οποίους εμπιστεύομαι. Αλλά διαβάζω κι εγώ ανελλιπώς από μικρό παιδάκι. Πάντα όμως όσο και να το προσπαθείς κάτι θα σου διαφεύγει. Ας μη το ξεχνάμε, μέσα στη φασαρία το χάνεις το σημαντικό και η εποχή μας έχει πολλή φασαρία!
Κ: Έχει τύχει να προβάλλετε ένα βιβλίο που δεν σας άρεσε ή που δεν θα διαβάζατε ποτέ εσείς η ίδια;
Ε: Έχω υπάρξει κι εδώ αρκετά τυχερή (ή ίσως και πολύ επίμονη ή ισχυρογνώμων), γράφω για ό,τι αγαπώ, προτείνω ό,τι θα διάβαζα, βεβαίως και ό,τι αξίζει (με όση υποκειμενικότητα ενέχει αυτό μέσα του). Αλλά ούτε δώρο δεν κάνω στον άλλον κάτι που δεν αγαπώ, δεν θα διάβαζα! Υπάρχουν βεβαίως και βιβλία που είναι ξεχωριστά και ιδιαίτερα, προσπαθώ να γράφω για ό,τι αξίζει και όχι για ό,τι μου μοιάζει.
Κ: Δεν θα πω ότι η συγγραφή έγινε «μόδα», αλλά υπάρχουν πολλοί νέοι Έλληνες συγγραφείς. Πώς μπορούν αυτοί οι συγγραφείς να φτάσουν στην αντίληψή σας (των κριτικών) και πολύ περισσότερο να τους μάθει ο κόσμος κι εκείνος να του δώσει την ευκαιρία αν αξίζει ή όχι;
Ε: Δύσκολα μου βάζετε, αλλά ευτυχώς υπάρχει ο αναγνώστης κι ο χρόνος. Ο αναγνώστης για να τα ανακαλύψει σε πείσμα όλων των κριτικών του κόσμου και ο χρόνος για να ξεχωρίσει ό,τι αξίζει!
Κ: Τι έχετε να πείτε για την πολτοποίηση βιβλίων;
Ε: Με πονά και που το σκέπτομαι! Με πονά επίσης και η ημερομηνία λήξης των βιβλίων! Λες κι είναι εδώδιμα αποικιακά, ή γιαουρτάκια στον μπακάλη! Ένα τρίμηνο, κι έξω απ’ τα ράφια! Αυτό σκοτώνει τη λογοτεχνία!
Κ: Θέλοντας και μη, είστε διάσημο πρόσωπο και μέσα στα πράγματα. Αν μπορούσατε να μου πείτε ειλικρινά, πόσο «καθαρός» είναι ο χώρος των βιβλίων;
Ε: Δεν υπάρχει «καθαρός» ή «ακάθαρτος» χώρος, ο χώρος είμαστε εμείς, οι άνθρωποι! Εμείς που αποτελούμε «τον χώρο». Συνηθίζουν να λένε «κακό χωριό τα λίγα σπίτια», αλλ’ επειδή είμαι από… χωριό (κι ας είναι το Κορωπί δίπλα στην Αθήνα), είμαστε τόσο λίγοι που όλοι γνωριζόμαστε, «καθαροί» κι «ακάθαρτοι». Το αναγνωστικό κοινό όμως και το όντως έργο, μόνον από καθαρότητα καταλαβαίνει!
Κ: Έχω διαβάσει άπειρες κριτικές σας και έχω την αίσθηση ότι μερικές φορές, επιτρέψτε μου τον όρο, «χαιδεύετε αυτιά». Υπάρχει αλήθεια, έστω ένα βιβλίο που να γράψατε ότι δεν σας άρεσε;
Ε: Ήδη σας το είπα, έχω την πολυτέλεια να διαβάζω και να γράφω για ό,τι αξίζει! Είναι πολύ μικρή η ζωή για να την σπαταλώ διαβάζοντας βιβλία που έχω απορρίψει εκ των προτέρων και μετά να τρώγω τον χρόνο μου ξερνώντας χολή!
Κ: Η συγγραφή πιστεύετε ότι γίνετε απ’ τους περισσότερους για την δόξα ή για το χρήμα;
Ε: Για τη… ματαιοδοξία! Και για κάποιους, επειδή δεν μπορούν να ζήσουν αλλιώς! Χρήμα? Μα τι είναι αυτά που λέτε? Ούτε να επιβιώσεις δεν μπορείς γράφοντας! Όσο για την δόξα, στην άλλη ζωή… σ’ αυτήν εδώ, δημόσιες σχέσεις ή «αυτό καταλαβαίνει ο κόσμος»!
Κ: Αλήθεια, μπορεί να υπάρξει χρήμα απ’ την συγγραφή στην Ελλάδα και να ζει ένας συγγραφέας μόνο απ’ αυτό;
Ε: Ούτε γι’ αστείο! Τώρα τελευταία η συγγραφή στην Ελλάδα έγινε… μόδα! Πριν από λίγα χρόνια σε θεωρούσαν και… ψώνιο! Μεταξύ μας, νομίζω, ότι πολλοί ακόμα μας θεωρούν (και ίσως, κάποιες φορές, και να μη σφάλλουν!)
Κ: Τι νιώθετε όταν ένα κακό βιβλίο γίνεται μπεστ σέλλερ και πιστεύετε πως υπάρχουν και κακά βιβλία;
Ε: Και το χειρότερο βιβλίο, μόνο καλό κάνει! Δυστυχώς ή ευτυχώς αγαπάμε ό,τι μας μοιάζει (και διαβάζουμε), τα μπεστ σέλλερ είναι ο καθρέφτης μας. Όπως κι αυτοί που μας κυβερνάνε.
Κ: Έχετε εκδώσει τόσα βιβλία! Υπάρχει κάποιο που δεν άρεσε και στεναχωρηθήκατε γι’ αυτό;
Ε: Για να γράφτηκε, θα είχε τον λόγο του. Η αλήθεια είναι ότι κάποια απ’ αυτά τ’ αγάπησα περισσότερο με τον χρόνο. Άλλα, όταν κυκλοφόρησαν, με πονούσαν τόσο ή ήμουν τόσο αλλού, που δεν ήθελα καν να τα αντικρίσω ή να τα διορθώσω. Αλλά σ’ όλα ήμουν εγώ, ο πιο βαθύς, ο πιο ευάλωτος, ο πιο αληθινός εαυτός μου. Με όλα τα πάθη και τα λάθη μου. Είναι σα να κάνω τα στραβά μάτια σε μένα!
Κ: Πιστεύετε πως η έκθεση της ψυχής του συγγραφέα, πουλιέται; Δηλαδή θα μπορούσατε να δείτε τα βιβλία σας σαν προιόντα;
Ε: Ούτε τα… προιόντα δεν μπορώ να δω σαν προιόντα! Είμαι υπέρ «της ψυχής των πραγμάτων» που έλεγε και ο Παλαμάς. Πόσο μάλλον τα βιβλία που αποτελούν για μένα ένα παράλληλο σωτήριο σύμπαν, την ίδια τη ζωή, τ’ ανθρώπινα, την ιστορία.
Κ: Είναι αγαπημένο σας το πιο ευπώλητο βιβλίο σας ή ας πούμε το πρώτο ή κάποιο άλλο;
Ε: Περισσότερο κινήθηκαν τα μυθιστορήματα «Να τα μετράω τα χρόνια ή να μην τα μετράω;» και «Αν μ’ αγαπάς, μη μ’ αγαπάς». Καλύτερες και περισσότερες κριτικές γράφτηκαν για το «Αύριο να θυμηθώ να σε φιλήσω» και τον «Υγρό χρόνο». Θυμάμαι, είχαν εντυπωσιάσει τα «Αναζητώντας τη Μαρία» και «Αλήθεια, τα τρως ακόμα τα νύχια σου;» Όλα τους είναι κομμάτια μου, δεν μπορώ να ξεχωρίσω «αγαπημένο».
Κ: Ήμουνα κι εγώ στην εκδήλωση που έγινε προς τιμήν σας στο Κορωπί. Δεν σας κρύβω πως άκουγα τα λόγια των ηθοποιών και τα τραγούδια, αλλά η σκέψη μου και το βλέμμα μου δεν έφευγε από σας. Για να μην πω εγώ τι φανταζόμουνα ότι σκεφτόσασταν, θα θέλατε να μου πείτε εσείς;
Ε: Ήταν 800 άνθρωποι που μ’ αγαπούσαν τριγύρω μου, ζώντες και τεθνεώτες παντού, είχε φεγγάρι, η παράσταση λεγόταν «Πλήθος είμαι» κι εγώ αισθανόμουνα μόνη μου! Δεν ξέρω τι σημαίνει μοναξιά παρά μονάχα όταν βρίσκομαι μαζί με τόσους άλλους! Με τους άλλους μού βγαίνει η μοναξιά μου, αλλιώς έχω τις μουσικές, τα βιβλία μου, τα λουλούδια μου, το βουνό και τους φίλους μου, τις αναμνήσεις και τα χαρτιά μου.
Κ: Ξέρετε την Σαβίνα από πρώτο χέρι…, πόσο κοντά σ’ εκείνη πιστεύετε ότι κατάφερε να φτάσει η ταλαντούχα ηθοποιός η Βικτωρία Ταγκούλη;
Ο Κωνσταντίνος Πέτρου στον ρόλο του Άγγελου του αλκοολικού άνδρα;
Ε: Και οι δυο ήταν έξοχοι! Η Βικτωρία που τραγουδούσε κιόλας θεικά είναι ένα από τα παιδιά του Κραουνάκη στη «Σπείρα- Σπείρα». Ο Κωνσταντίνος πάλι τόσο ονειρικός! Εξαιρετικοί υπήρξαν και οι δύο! Όλοι είχαν κάνει σπουδαία και συγγενική δουλειά, η Αναστασία Παπαδημητρίου είχε γράψει μεθυστικά τραγούδια σα να ‘ταν για τη συγκεκριμένη παράσταση, έτσι νόμιζαν όλοι! Η Μελίνα Παπανέστορος από τρία βιβλία κράτησε και σκηνοθέτησε την πεμπτουσία. Και η ιδέα της Αννούλας της Παπαδημητρίου για την θεατρικοποίηση, φοβερή! Ο Γιώργος Κωνσταντινίδης ο πιο καλός μαέστρος του κόσμου. Η Χαρά Μπιρμπίλη- Παπαδημητρίου που είχε αναλάβει το βίντεο γουόλ, είχε τόσο ατμοσφαιρικές φωτογραφίες, δικό της εξάλλου είναι και το εξώφυλλο στο βιβλίο. Κι ο Γιώργος Γεωγλερής, παλιός φίλος, καλός, με συγκίνησε.
Κ: Πώς νιώθετε όταν ακούτε να τραγουδούν λόγια που εσείς γράψατε;
Συγκίνηση, υπερηφάνεια, πρωτόγνωρα;
Ε: Ο,τι εν τέλει, ίσως δεν είμαι μόνη.
Κ: Πιστεύετε πως τα λόγια που τραγουδιούνται «μένουν» και δεν ξεχνιούνται, ενώ απ’ την ανάγνωση των βιβλίων, μένει μόνο το στόρι κι αυτό σύντομα μπορεί να ξεχαστεί;
Ε: Ε τα τραγούδια, όπως και να το κάνουμε, γνωρίζουν τον τρόπο να φτάνουν γρηγορότερα στην καρδιά!
Κ: Το αλκοόλ ήταν και είναι μια μάστιγα για τους άνδρες. Στην εποχή μας έγινε και για τις γυναίκες. Στην ιστορία σας… το τέλος ήταν δυσάρεστο. Πιστεύετε ότι αυτός ο δρόμος δεν έχει γυρισμό;
Ε: Όλοι οι δρόμοι έχουν γυρισμό, φτάνει να το προσπαθούμε! Δεν υπάρχουν υποθηκευμένες ζωές ούτε στην ευτυχία ούτε στην δυστυχία, ούτε στο πάθος, ούτε στο λάθος! Αλλά τη σωτηρία θα πρέπει να την αναζητήσουμε εντός μας! Το αλκοόλ όπως και οι ουσίες γενικά, είναι η άμυνά μας, το δεκανίκι μας για ν’ αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα με την οποία αντιδικούμε! Αλλά υπάρχει κι άλλος τρόπος αντιδικίας μ’ αυτήν, το διάβασμα και το γράψιμο, ένας απ’ εκείνους.
Κ: Ο Άγγελος δεν είχε την δύναμη να σωθεί ή κάποιο άλλο «μυστικό» ή αδιέξοδο τον οδήγησε στην αυτοκτονία;
Ε: Ο Άγγελος «έφυγε» διότι δεν άντεχε την άβυσσο που άνοιγε μέσα του! Σ’ αυτήν χάθηκε. Βέβαια τού έβαλε και η ζωή δύσκολα, αλλά συνήθως «φεύγει» εκείνος που επιθυμεί να φύγει. Ο άλλος, ή «το άλλο», μυστικό ή οτιδήποτε, συνήθως είναι το πρόσχημα. Ακούγεται σκληρό αλλά για μάς «φεύγουμε», ποτέ για τον άλλον! Και σας το λέω εγώ που αισθάνομαι μονίμως και λιγάκι… φεύγουσα.
Κ: Έχετε μεθύσει ποτέ; Πόσο πολύ μπορείτε να κατανοήσετε έναν αλκοολικό; Λένε ότι είναι άνθρωποι υπερευαίσθητοι. Συμφωνείτε;
Ε: Ναι, και πολύ! Και κινδύνεψα διότι μ’ αρέσει ο μεθυσμένος εαυτός μου! Είμαι πολύ… καθωσπρέπει κόρη, με απελευθερώνει το ποτό!
Πάρα πολύ μπορώ να τους κατανοήσω! Να μπω στη θέση τους, να γοητευτώ απ’ αυτούς, να τους προστατεύσω, να τους αγαπήσω! Πολλοί αγαπημένοι μου άντρες έπιναν, και πρώτος και καλύτερος ο αγαπημένος μου θείος και ο μπαμπάς μου. Ο μπαμπάς μου όταν έπινε μοίραζε δώρα και σοκολάτες στα παιδιά, μου τραγουδούσε, δεν μου χαλούσε χατίρι! Ο θείος μου με έπαιρνε αγκαλιά και με ανέβαζε μέχρι τον ουρανό. Και ένας αγαπημένος άντρας με έκανε να πιστεύω ότι ήμουν «η ωραιότερη, η σημαντικότερη του κόσμου»!
Κ: Αναρωτιέμαι διαβάζοντας τα βιβλία σας που μιλούν γι’ αυτόν τον άνδρα, αν ήταν ακριβώς έτσι, ή πολύ μακριά απ’ την πραγματικότητα. Τυχαίνει να έχω γνωρίσει πολλούς αλκοολικούς και συνήθως είναι νευρικοί, οξύθυμοι κ.λ.π. Μήπως τον ήρωά σας τον έχετε εξυψώσει πολύ χάριν της λογοτεχνίας ή της απουσίας του δικού σας ανθρώπου;
Ε: Υπήρξα μάλλον τυχερή και στους… μεθυσμένους ή τους αλκοολικούς άνδρες! Ακόμα και… οξύθυμοι, ήμουν «η λατρεμένη»!
Κ: Διαβάζοντας το βιβλίο σας «Να τα μετράω ή να μην τα μετράω τα χρόνια», μπήκατε στο πετσί του αντρικού ρόλου. Υπάρχει άραγε τέτοιος άνδρας στην πραγματικότητα, ή μόνο στην φαντασία μιας συγγραφέως και στα όνειρα όλων των γυναικών;
Ε: Όταν το έγραφα, νόμιζα ότι υπήρχε! Γι’ αυτόν το έγραψα εξάλλου το βιβλίο! Για να τον καταλάβω, και να με καμαρώσει μετά! Κατόπιν ανακάλυψα ότι αυτός ο… άντρας, ήμουν η ίδια! Ελπίζω να μην έχω κάνει τον ήρωά μου τραβεστί!
Κ: Τα βιβλία λένε ότι είναι τα παιδιά των συγγραφέων. Άρα
εσείς είστε πολύτεκνη. Λένε ότι ακόμα και η πιο καλή μάνα, ξεχωρίζει ένα παιδί περισσότερο. Εσείς, ξεχωρίζετε κάποιο;
Ε: Μάλλον θα πρέπει να είμαι πάρα πολύ καλή μάνα! Ή άσπλαχνη! Δεν είμαι σε θέση να ξεχωρίσω κανένα.
Κ: Εσείς είστε μοναχοπαίδι, άρα και η σταθερά χαιδεμένη της οικογένειας.
Ποια η σχέση σας με την δική σας μάνα;
Ε: Μη το πιστεύετε και πολύ αυτό το… χαιδεμένη! «Η αναρχική της μαμάς μου» ήμουνα πάντοτε, ίσως επειδή της έμοιαζα στα βασικά. Και «η μικρή πριγκίπισσα» του μπαμπά μου! Όσο περνούν τα χρόνια, όλα αυτά συγκλίνουν, οι διαφορές αμβλύνονται, τώρα είναι πια εκείνοι «τα λατρεμένα παιδιά μου»! Αλλά και η μαμά μου και ο μπαμπάκας μου, πάντοτε! Υπήρξα τυχερή, όλα τα βρήκα κοντά τους. Βρισκόμουν σε πόλεμο και ειρήνη διαρκώς! Μιλάμε για πολύ… ζωντανή σχέση, πάντα!
Κ: Στις κούκλες και σε άλλα βιβλία βγαίνει ένα παράπονο γι’ αυτήν. Θυμίζετε ένα παιδί που δεν λέει να μεγαλώσει. Πιστεύετε στον ανταγωνισμό μάνας κόρης ή στο χάσμα γενεών, ασυμφωνία χαρακτήρων κ.λ.π.
Ε: Ναι, ίσως και να είμαι τελικά… παιδικής ιδιοσυγκρασίας! Μπορεί και να είμαι αχόρταγη, ανικανοποίητη στην αγάπη, ένα «παιδί- αγάπα με» διαρκώς! Αλλά ομοίως δυνατά αγαπάω! Ό,τι δίνω, θέλω! Πολύ! Με πάθος! Πάντα στον υπερθετικό βαθμό, αυτή είμαι, τι να κάνω?
Κ: Θα θέλατε να μου πείτε κάτι περισσότερο για το πρώτο σας βιβλίο;
Ε: Το πρώτο ποιητικό ήταν οι «Σηματοδότες». Σε πολύ νεαρή ηλικία, 17, 18, 20 χρονών! Το περίεργο είναι ότι ακόμα τ’ αντέχω! Ποίηση με σχέδια, πολύ πρωτοποριακή γι’ αυτή την εποχή, ούτε ήξερα τελικά τι έκανα!
Το πρώτο πεζό μου, «Αλήθεια, τα τρως ακόμα τα νύχια σου;», δοκιμιακό μυθιστόρημα. Ακόμα και σήμερα απορώ πως τόλμησα! Συμπαθητικά το υποδέχθηκαν. Επανήλθα σ’ αυτή την φόρμα πέρυσι με το «Αύριο να θυμηθώ να σε φιλήσω», αλλά σαν φόρμα, ήταν το πρώτο που δοκίμασα, αυτό που με αντιπροσωπεύει, το πιο δικό μου, αυτό που μου πάει.
Κ: Πως νιώθετε όταν βλέπετε κάποιον να διαβάζει το βιβλίο σας; Αγωνία για την γνώμη του, άσχημα κ.λ.π.
Ε: Δύσκολα! Ντρέπομαι! Ευκολότερα το ‘χω να βγω γυμνή στην Ομόνοια!
Κ: Θα θέλατε να μου πείτε κάποιο ανεκπλήρωτο όνειρό σας;
Τα επόμενα σχέδιά σας;
Τι καινούργιο μας ετοιμάζετε;
Ε: Ανεκπλήρωτο όνειρο… να κοιμάμαι καλά τα βράδια!
Επόμενο σχέδιο… δεν συνηθίζω πια να κάνω σχέδια! Αφήνω την ζωή να κάνει παιχνίδι, είναι καλύτερος σκηνοθέτης από μένα!
Καινούργιο… συνεντεύξεις, δυο τόμοι με τον τίτλο «Άρον άρον εγέννετο αύριο» και για του χρόνου πια μια ποιητική συλλογή: «Το γράμμα που λείπει», για να κλείσει κι ο κύκλος με τα γράμματα.
Κ: Έχω πολλά ακόμα να σας ρωτήσω, μα φοβάμαι πως σας κούρασα.
Είστε η γυναίκα που έζησε έναν μεγάλο έρωτα. Άρα «κλείσατε» ως γυναίκα; Νομίζετε πως ο έρωτας χτυπάει μόνο μια φορά;
Ε: Την τύφλα μου, ξέρω! Το μόνο που ξέρω είναι πως μόνο δυνατά μπορώ ν’ αγαπώ! Να πεθαίνω θέλω για μιαν αγάπη! Αυτό.
Κ: Οι ευχές μου για σας είναι κάθε όνειρό σας να γίνει αλήθεια, με την ζυγαριά να γέρνει πιο πολύ στη ευχή:
Τα λόγια που γράφετε να τραγουδιούνται απ’ όλα τα πλήθη!
Σας ευχαριστώ για την τιμή!
Ε: Μάλλον εγώ είμαι εκείνη που θα πρέπει να σας ευχαριστήσει! Υπήρξατε όντως ρεπόρτερ… εξοντωτική! Κι οι ερωτήσεις σας από τις οξυδερκέστερες και τολμηρότερες ερωτήσεις που μου έχουν ποτέ γίνει!
Κ: Λενάκι, αλλά έχω κι άλλες απορίες!
Ε, ρε και να ήμουνα δημοσιογράφος! Είχα να σε ρωτήσω!
Αλήθεια, εκείνη η γυναίκα που «Μετεβλήθη εντός μου, ο ρυθμός του κόσμου» πόσο κοντά ήταν ή είναι στην Ελένη; Στο παράθυρο της κουζίνας, κ.λ.π.
Ε: Κατερινάκι μου γλυκό ΚΑΙ αυτή η γυναίκα ήμουν εγώ! Είμαι όλοι οι ήρωές μου και κανένας!
Κ: Πόσο μόνη κορίτσι μου ένιωσες προχθές μέσα στο πλήθος;
Ε: Πιο μόνη δεν γίνεται και μη με ξαναρωτάς και βάλ’ το αν θέλεις! Φοβερή μοναξιά, η χειρότερη του κόσμου!
Κ: Αναρωτιέμαι αν η συγγραφή ανεβάζει έναν συγγραφέα στον ψυχολογικό τομέα ή αν τον ρίχνει στα τάρταρα της μοναξιάς του.
(συγγραφή εννοώ τις εκδόσεις, το κοινό κ.λ.π όχι την ανάγκη της γραφής)
Τελικά αξίζει; Εγώ γιατί νιώθω πως πονάει πολύ;
Μήπως η διαφορά βρίσκετε στα αυτοβιογραφικά; Μήπως μόνο εκεί πονάει;
Ε: Μα ό,τι πονάει, αξίζει μόνον! Και σώζει! Εμείς και ο τρόμος του άσπρου χαρτιού είμαστε, εμείς και η ιστορία, το παράλληλο σύμπαν. Όλα τ’ άλλα… ούτε σημασία έχουν κι ούτε μας αφορά κάτι απ’ αυτά!
Κι όσο για τα «αυτοβιογραφικά», από τη δική μας ψυχική αποθήκη ξεθάβονται όλα!
Φιλιά, Κατερίνα!
ΥΓ. Και τώρα υστερόγραφο, επειδή είθισται, στα πιο δικά μας, στα πιο βαθιά: Με ελάχιστους μεγαλώνουμε και γερνάμε, και κάτι μου λέει ότι η Κατερίνα θα βρίσκεται πάντα μέσα σ’ αυτούς! Όλοι οι υπόλοιποι, τρενάκια που διασταυρωθήκαμε οι περισσότεροι. Ο Χρόνος, μεγάλος φίλος, μεγάλος γιατρός, μεγάλος σοφός.
Σας ασπάζομαι απαξάπαντες, άλεφ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου